فونیکولار چیست؟ | نحوه کار، انواع و تفاوت با تله کابین
زندگی در مناطق شیب دار یا دسترسی به ارتفاعات چالش های خاص خود را برای حمل ونقل ایجاد می کند. ساخت جاده های استاندارد یا استفاده از وسایل نقلیه معمولی در این مسیرها اغلب دشوار پرهزینه یا حتی غیرممکن است. اینجاست که سیستم های حمل ونقل ریلی خاصی مانند فونیکولار راه حل های مؤثری ارائه می دهند.
فونیکولار چیست؟
فونیکولار نوعی سیستم حمل ونقل ریلی است که برای جابه جایی افراد یا کالاها در مسیرهای شیب دار طراحی شده است. این سیستم معمولاً شامل دو واگن است که توسط یک کابل به هم متصل شده اند. واگن ها همزمان در جهت مخالف روی ریل حرکت می کنند؛ یکی به سمت بالا می رود و دیگری به سمت پایین می آید.
ویژگی بارز فونیکولار استفاده از نیروی گرانش و وزن واگن در حال پایین آمدن برای کمک به بالا رفتن واگن دیگر است. این اصل تعادل مصرف انرژی را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد و فونیکولار را به گزینه ای کارآمد برای مسیرهای با شیب زیاد تبدیل می کند.
تاریخچه فونیکولار
اولین سیستم های شبیه به فونیکولار در قرون وسطی برای جابه جایی بار در مناطق معدنی یا نظامی مورد استفاده قرار می گرفتند. این سیستم ها معمولاً با نیروی حیوانات یا نیروی انسانی کار می کردند. با ظهور انقلاب صنعتی و توسعه موتورهای بخار و سپس موتورهای الکتریکی امکان ساخت فونیکولارهای بزرگ تر و با ظرفیت بیشتر برای حمل ونقل عمومی فراهم شد.
نخستین فونیکولار مدرن برای حمل مسافر در سال 1862 در لیون فرانسه ساخته شد. پس از آن این فناوری به سرعت در شهرهای اروپایی با تپه ها و کوهستان ها گسترش یافت و به یکی از راه های اصلی ارتباطی در این مناطق تبدیل شد.
نحوه کار فونیکولار
فونیکولار بر پایه یک اصل فیزیکی ساده اما کارآمد بنا شده است: تعادل. دو واگن که وزن تقریباً یکسانی دارند توسط یک کابل از طریق یک قرقره بزرگ در بالای مسیر به هم متصل شده اند. این قرقره توسط یک موتور الکتریکی چرخانده می شود.
اصل عملکرد تعادل واگن ها
هنگامی که یک واگن از ایستگاه بالا حرکت می کند واگن دیگر همزمان از ایستگاه پایین حرکت می کند. وزن واگن در حال پایین آمدن بخش قابل توجهی از نیروی لازم برای بالا کشیدن واگن دیگر را تأمین می کند. موتور تنها نیاز به تأمین نیروی لازم برای غلبه بر اصطکاک و اختلاف وزن ناشی از تعداد مسافران در هر واگن دارد.
اجزای اصلی سیستم فونیکولار
سیستم فونیکولار از چندین بخش کلیدی تشکیل شده است. این اجزا شامل واگن ها کابل فولادی قرقره یا چرخ محرک در ایستگاه بالا (که توسط موتور تغذیه می شود) سیستم ترمز اضطراری ریل ها و سازه مسیر می شوند. هر یک از این اجزا نقش حیاتی در عملکرد ایمن و کارآمد سیستم ایفا می کنند.
ریل ها و مسیر حرکت
مسیر فونیکولار معمولاً شامل دو ریل موازی برای هر واگن است. در سیستم های تک ریله با حلقه عبور (passing loop) مسیر در میانه راه به دو مسیر کوتاه تقسیم می شود تا واگن ها بتوانند از کنار یکدیگر عبور کنند. در سیستم های دو ریله دو مسیر کاملاً مجزا در طول شیب وجود دارد.
انواع فونیکولار
فونیکولارها را می توان بر اساس پیکربندی مسیر و تعداد واگن ها دسته بندی کرد. رایج ترین نوع فونیکولار دو واگنه با یک مسیر تک ریله و حلقه عبور در میانه است که به آن سیستم Abt نیز گفته می شود. نوع دیگر فونیکولار دو واگنه با دو مسیر کاملاً مجزا است.
برخی فونیکولارهای خاص ممکن است دارای سه ریل باشند که ریل مرکزی بین دو واگن مشترک است و تنها در نقطه عبور به دو ریل مجزا تقسیم می شود. همچنین فونیکولارهای تک واگنه نیز وجود دارند که در این صورت واگن توسط یک وزنه تعادل کشیده می شود.
تفاوت فونیکولار با تله کابین
تفاوت اصلی فونیکولار با تله کابین در نحوه حرکت و مسیر آن هاست. فونیکولار یک سیستم ریلی است که واگن های آن بر روی ریل های نصب شده روی زمین یا سازه مسیر حرکت می کنند. واگن ها دارای چرخ هستند و وزن آن ها توسط ریل ها تحمل می شود.
| ویژگی | فونیکولار | تله کابین |
|---|---|---|
| مسیر حرکت | بر روی ریل های ثابت | معلق در هوا توسط کابل |
| نحوه تحمل وزن | توسط ریل ها و سازه مسیر | توسط کابل های نگهدارنده |
| نیروی محرکه | معمولاً موتور در بالا با کمک تعادل واگن ها | معمولاً موتور در ابتدا یا انتها کشیدن کابین ها |
| استفاده اصلی | مسیرهای شیب دار و ثابت | عبور از دره ها موانع یا فواصل طولانی |
در مقابل تله کابین سیستمی است که کابین های آن معلق در هوا و توسط کابل های فولادی کشیده می شوند. وزن کابین ها توسط کابل ها تحمل می شود و نیازی به مسیر ریلی روی زمین نیست. این تفاوت ساختاری باعث می شود کاربردهای آن ها نیز متفاوت باشد.
مزایا و معایب فونیکولار
فونیکولارها مزایای قابل توجهی دارند که آن ها را برای شرایط خاص ایده آل می سازد. بهره وری انرژی بالا به دلیل استفاده از اصل تعادل قابلیت حمل بارهای سنگین و تعداد زیاد مسافر پایداری و ایمنی بالا در مسیرهای بسیار شیب دار و مقاومت در برابر شرایط آب وهوایی نامساعد مانند باد شدید از جمله این مزایا هستند.
با این حال فونیکولارها معایبی نیز دارند. مسیر آن ها کاملاً ثابت و غیرقابل تغییر است. سرعت آن ها نسبت به برخی سیستم های حمل وننقل دیگر ممکن است کمتر باشد و هزینه اولیه ساخت و نصب یک فونیکولار به خصوص در مناطق با دسترسی دشوار می تواند بسیار بالا باشد. همچنین ظرفیت کلی جابه جایی در واحد زمان ممکن است محدودتر از سیستم های با تعداد واگن/کابین بیشتر باشد.
فونیکولارهای معروف جهان
فونیکولارهای متعددی در سراسر جهان به دلیل تاریخچه مهندسی یا زیبایی مسیرشان شهرت دارند. فونیکولار استوس (Stoosbahn) در سوئیس با شیب 110% یکی از شیب دارترین فونیکولارهای جهان است. پیک ترام (Peak Tram) در هنگ کنگ یکی از قدیمی ترین و معروف ترین فونیکولارها با چشم اندازی خیره کننده است.
فونیکولار مونمارتر در پاریس اگرچه از نظر فنی بیشتر آسانسور شیب دار است اما عملکردی مشابه فونیکولار دارد و برای دسترسی به کلیسای سکره کر استفاده می شود. فونیکولار کوه وسوویوس در ایتالیا (که دیگر فعال نیست) و فونیکولار اسنوبان در نروژ نیز از جمله فونیکولارهای تاریخی و شناخته شده هستند.
کاربردهای فونیکولار
فونیکولارها در مکان های مختلفی کاربرد دارند. یکی از رایج ترین کاربردها در حمل ونقل عمومی شهری است به خصوص در شهرهایی که روی تپه ها یا کنار کوه ساخته شده اند مانند برخی شهرهای سوئیس ایتالیا یا آمریکای جنوبی. آن ها اتصال بین مناطق پایین شهر و بالای شهر را تسهیل می کنند.
کاربرد دیگر فونیکولار در مناطق توریستی و تفریحی است مانند دسترسی به قله کوه ها قلعه ها باغ وحش ها یا نقاط دیدنی با شیب زیاد. همچنین در برخی مناطق صنعتی یا معادن برای حمل ونقل بار یا پرسنل در مسیرهای شیب دار از فونیکولار استفاده می شود.
نکات ایمنی فونیکولار
سفر با فونیکولار به طور کلی بسیار ایمن است اما رعایت نکات ایمنی برای اطمینان از سفری بی خطر ضروری است. همواره به دستورالعمل ها و علائم ایمنی در ایستگاه ها و داخل واگن توجه کنید. هنگام سوار و پیاده شدن عجله نکنید و مراقب درب های واگن باشید.
در طول حرکت از ایستادن ناگهانی یا حرکت بیش از حد در داخل واگن خودداری کنید به خصوص در هنگام شروع و توقف. به کودکان همراه خود توجه داشته باشید و مطمئن شوید که آن ها قوانین ایمنی را رعایت می کنند. در صورت بروز هرگونه مشکل یا وضعیت اضطراری آرامش خود را حفظ کرده و از راهنمایی کارکنان فونیکولار پیروی کنید.
قدیمی ترین فونیکولار جهان کجاست؟
قدیمی ترین فونیکولار جهان که همچنان در حال کار است فونیکولار فلوبان (Fløibanen) در برگن نروژ است که در سال 1918 افتتاح شد. البته سیستم های مشابه قدیمی تر نیز وجود داشته اند.
فونیکولار با چه سرعتی حرکت می کند؟
سرعت فونیکولارها متفاوت است اما معمولاً بین 5 تا 20 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. سرعت دقیق به شیب مسیر طول خط و طراحی سیستم بستگی دارد.
آیا در ایران فونیکولار وجود دارد؟
بله در ایران نیز فونیکولار وجود دارد. یکی از نمونه های شناخته شده فونیکولار تله کابین توچال در تهران است که برای دسترسی به ایستگاه دوم استفاده می شود.
منبع تغذیه فونیکولار چیست؟
منبع تغذیه فونیکولارهای مدرن معمولاً موتورهای الکتریکی هستند که قرقره اصلی را در ایستگاه بالا به حرکت در می آورند. این موتورها برق خود را از شبکه سراسری تأمین می کنند.
فونیکولار چقدر ظرفیت حمل مسافر یا بار دارد؟
ظرفیت فونیکولارها بسیار متغیر است و به اندازه واگن ها بستگی دارد. برخی فونیکولارهای کوچک فقط چند نفر را حمل می کنند در حالی که واگن های بزرگ تر می توانند بیش از 100 مسافر را جابه جا کنند.
آیا سفر با فونیکولار ایمن است؟
بله سفر با فونیکولار یکی از ایمن ترین روش های حمل ونقل است. این سیستم ها دارای ترمزهای اضطراری قوی و مکانیزم های ایمنی متعددی هستند که برای جلوگیری از حوادث طراحی شده اند.
طولانی ترین فونیکولار جهان کدام است؟
طولانی ترین فونیکولار جهان فونیکولار ریل دو پوی دو دوم (Funiculaire du Pic du Jer) در لورد فرانسه با طول حدود 1.5 کیلومتر است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "فونیکولار چیست؟ | نحوه کار، انواع و تفاوت با تله کابین" هستید؟ با کلیک بر روی گردشگری و اقامتی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "فونیکولار چیست؟ | نحوه کار، انواع و تفاوت با تله کابین"، کلیک کنید.