گورستان وال ها: راز اسکلت نهنگ در بیابان (+عکس)

تصور کنید در دل کویرهای سوزان یا جزایر دورافتاده به جای شن و ماسه یا صخره با اسکلت های غول پیکر وال ها روبرو شوید. این صحنه شگفت انگیز واقعیتی است که در نقاط مختلفی از زمین به چشم می خورد. شاید بپرسید چگونه بقایای این موجودات دریایی عظیم به چنین مکان هایی راه یافته اند؟ درک این پدیده نیازمند نگاهی به گذشته دور کره زمین و تغییرات شگرفی است که در طول میلیون ها سال رخ داده. مناطقی که امروز خشکی مطلق هستند روزگاری بستر اقیانوس ها بوده اند و حرکت مداوم صفحات زمین باعث جابجایی و دگرگونی جغرافیایی شده است. علاوه بر این پدیده های طبیعی و فعالیت های انسانی نیز در ایجاد این مجموعه های استخوانی نقش داشته اند.

قبرستان وال ها به مکان هایی اطلاق می شود که تعداد زیادی اسکلت فسیل یا بقایای وال ها در آنجا یافت شده است. این مکان ها می توانند در دل بیابان های خشک سواحل دورافتاده یا حتی زیر آب باشند. دلیل تجمع این بقایا متفاوت است؛ گاهی نتیجه پدیده های طبیعی مانند مسمومیت دسته جمعی یا گیرافتادن در آب های کم عمق است و گاهی نیز مربوط به فعالیت های شکار و صید وال در گذشته های دور.

حرکت مداوم پوسته زمین در طول میلیون ها سال جغرافیای سیاره ما را دگرگون کرده است. مناطقی که امروز دشت و صحرا هستند روزگاری زیر آب های اقیانوس قرار داشتند. این تغییرات زمین شناختی باعث شده تا فسیل موجودات دریایی از جمله وال ها در مکان هایی دور از دریاهای امروزی کشف شوند. این کشفیات نه تنها شگفت انگیز هستند بلکه اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ حیات و تحولات زمین در اختیار دانشمندان قرار می دهند.

یکی از مهم ترین و شگفت انگیزترین کشفیات مربوط به فسیل وال ها در سال های اخیر در بیابان آتاکاما در کشور شیلی رخ داد. این کشف بزرگ به صورت کاملاً اتفاقی در حین اجرای پروژه ای برای عریض تر کردن یک جاده در این منطقه بیابانی صورت گرفت. کارگران و محققان با مجموعه ای عظیم از اسکلت های وال روبرو شدند که به طرز حیرت انگیزی در کنار هم قرار گرفته بودند.

در منطقه سرو بالنا (Cerro Ballena) در بیابان آتاکاما ده ها اسکلت بزرگ وال کشف شد که پهلو به پهلو مرده بودند. علاوه بر وال ها فسیل حیوانات دریایی دیگری مانند گونه های منقرض شده دلفین و تنبل دریایی نیز در این سایت یافت شد. تحقیقات بیشتر نشان داد که وجود فسیل جلبک های سمی در نزدیکی این اسکلت ها عامل احتمالی مرگ دسته جمعی این جانوران بوده است.

وجود مقادیر زیادی اکسید آهن که برای رشد جلبک ها ضروری است این فرضیه را تقویت کرد که وال ها و دیگر پستانداران دریایی پس از مصرف این جلبک های سمی تلف شده اند. اجساد آن ها سپس توسط رسوبات کف دریا مدفون شده و در طول میلیون ها سال به فسیل تبدیل گشته اند. محققان تخمین می زنند که این رویداد مرگ دسته جمعی در یک بازه زمانی کوتاه شاید چند هفته رخ داده و قدمت این فسیل ها بین ۶ تا ۹ میلیون سال است.

بیابان های مصر نیز یکی از مهم ترین سایت های دیرینه شناسی جهان را در خود جای داده اند. وادی ال هیتان به معنی دره وال ها مکانی دورافتاده در بیابان غربی مصر است که حدود ۱۵۰ کیلومتر با قاهره فاصله دارد. این دره حاوی مجموعه ای بی نظیر از فسیل ها و اسکلت های گونه ای منقرض شده از وال ها به نام آرکائوکتی (Archaeoceti) است.

کشف فسیل های آرکائوکتی در وادی الحیتان اهمیت علمی فراوانی دارد زیرا این گونه ها حلقه اتصال مهمی در تکامل وال ها محسوب می شوند و شواهدی قاطع برای اثبات این موضوع ارائه می دهند که وال ها در گذشته اجدادی خشکی زی داشته اند. فسیل های کشف شده در این منطقه به ۵۰ میلیون سال پیش بازمی گردند و به طرز شگفت انگیزی حفظ شده اند به طوری که در برخی موارد حتی محتویات معده جانوران نیز قابل مشاهده است.

فیزیک اسکلت ها و فسیل ها در وادی الحیتان به دلیل ساختار خاص سنگ های منطقه در وضعیت بسیار خوبی قرار دارند. دره شامل اسکلت های کامل و نیمه کامل متعددی است. علاوه بر وال ها فسیل حیوانات دریایی دیگری مانند کوسه ها لاک پشت ها و کروکودیل ها نیز در این سایت یافت شده که به دانشمندان در بازسازی محیط زیست این منطقه در ۵۰ میلیون سال پیش کمک می کند.

در آن زمان دریای تتیس (Tethys) بخش هایی از این ناحیه را پوشانده بود. با عقب نشینی تدریجی دریا رسوبات ضخیم روی اجساد مرده را پوشاند و شرایط مناسبی برای فسیل شدن فراهم کرد. اولین اسکلت ها در این منطقه در دهه ۱۸۰۰ کشف شدند اما اولین فسیل وال تنها در سال ۱۹۰۲ شناسایی شد.

جزیره یتیمگران (Yttygran Island) در دریای برینگ واقع در منطقه سیبری به دلیل پدیده ای منحصر به فرد به نام گذرگاه استخوان نهنگ ها مشهور است. باستان شناسان در حدود چهل سال پیش ده ها استخوان بزرگ وال را در این جزیره کشف کردند که به صورت یک خط یا زنجیره در امتداد ساحل کشیده شده بودند.

این زنجیره استخوانی حدود ۵۵۰ متر طول دارد و موازی با خط ساحلی کنونی است. استخوان های قفسه سینه وال ها در زمین فرو رفته اند و جمجمه های بزرگی در انتهای این مسیر دیده می شود. اگرچه برخی نظریه ها این چینش را کار طبیعت می دانند اما شواهد بیشتری حاکی از آن است که این ساختار توسط انسان ها ایجاد شده است.

باستان شناسان معتقدند که این گذرگاه استخوانی در قرن چهاردهم میلادی توسط اسکیموهای ساکن منطقه به عنوان یک عبادتگاه یا مکانی مقدس ساخته شده است. در آن دوره که سرمای شدیدی منطقه را فرا گرفته بود این مکان شاید محلی برای گردهمایی تقسیم غذا و حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین قبایل بوده است. نظریه دیگر که توسط ساکنان محلی مطرح شده این مکان را صرفاً محلی برای سلاخی و فرآوری وال های شکار شده می داند جایی که گوشت جدا و ذخیره می شده و استخوان ها رها می شدند.

برخلاف بسیاری از سایت های فسیلی که تنها چند تکه استخوان در آن ها یافت می شود اسپیتسبرگن در نروژ مجموعه ای عظیم از استخوان های وال را در خود جای داده که نشان دهنده کشتار گسترده این حیوانات در گذشته است. اسپیتسبرگن بزرگترین جزیره مجمع الجزایر سوالبارد است و از قرن هفدهم تا قرن بیستم مرکز مهمی برای شکار وال بلوگا بوده است.

منطقه ون کلوفجوردن در سواحل غربی اسپیتسبرگن کانون اصلی فعالیت های صید وال بوده است. حجم استخوان های انباشته شده در خط ساحلی این منطقه به حدی زیاد است که از دور نیز به صورت یک خط سفید قابل مشاهده هستند. تخمین زده می شود که بقایای حدود ۵۵۰ وال بلوگا در این مکان وجود داشته باشد.

وال بلوگا گونه ای از نهنگ سفید است که عمدتاً در آب های قطب شمال زندگی می کند و در گله های بزرگ مهاجرت می کند. صیادان در اسپیتسبرگن از این الگوی مهاجرت برای شکار گسترده آن ها به ویژه در ماه های تابستان استفاده می کردند. امروزه این منطقه توسط دولت نروژ محافظت می شود تا این بقایای تاریخی و فرهنگی حفظ شوند.

جزایر اچاچیست (Ahousaht) واقع در غرب جزایر توفینو در بریتیش کلمبیای کانادا نیز برای قرن ها شاهد شکار گسترده وال ها بوده اند. موقعیت جغرافیایی این جزایر آن ها را به مکانی ایده آل برای ایجاد اسکله های صید وال تبدیل کرده بود چرا که مسیر مهاجرت بسیاری از گونه های وال از نزدیکی این جزایر عبور می کرد.

وال های شکار شده به ساحل این جزایر منتقل شده و در آنجا سلاخی می شدند. گوشت آن ها برای نگهداری خشک می شد و استخوان های بزرگ از جمله جمجمه ها در محل رها می شدند. برخی از استخوان های یافت شده در این منطقه قدمتی هزارساله دارند. زیست شناسان امروز این استخوان ها را بررسی می کنند تا اطلاعات بیشتری در مورد گونه های وال جمعیت آن ها و حتی رژیم غذایی شان در گذشته به دست آورند. شدت شکار در این منطقه به حدی بوده که منجر به کاهش شدید جمعیت یا انقراض برخی از گونه های وال شده است.

قرن بیستم شاهد یکی از بزرگترین دوره های شکار وال در تاریخ بشر بود که منجر به کشتار میلیون ها وال در سراسر جهان شد. پیشرفت تکنولوژی در کشتی ها و ابزار شکار امکان صید در مقیاس صنعتی را فراهم کرد و جمعیت بسیاری از گونه های وال را به سرعت کاهش داد. این شکار بی رویه که عمدتاً برای روغن و گوشت وال انجام می شد تأثیرات فاجعه باری بر اکوسیستم های دریایی گذاشت.

مناطقی مانند اسپیتسبرگن و اچاچیست نمونه هایی از مکان هایی هستند که به دلیل فعالیت های گسترده شکار در قرن بیستم به نوعی به گورستان های وال های شکار شده تبدیل شدند. تجمع عظیم استخوان ها در این سواحل گواه مقیاس این قتل عام صنعتی است. این دوره از تاریخ شکار وال اهمیت حفاظت از این موجودات باشکوه را بیش از پیش نمایان می سازد.

تصاویر قبرستان های نهنگ ها در نقاط مختلف جهان بسیار تأثیرگذار و روشنگر هستند. مشاهده اسکلت های عظیم وال ها در دل بیابان های خشک یا سواحل دورافتاده مقیاس تغییرات زمین شناختی و همچنین تاریخچه تعامل انسان با این موجودات را به خوبی نشان می دهد. این تصاویر به درک بهتر داستان این مکان های شگفت انگیز کمک می کنند و ارزش حفاظت از آن ها را یادآور می شوند.

گورستان نهنگ ها کجاست؟

گورستان های نهنگ ها در نقاط مختلفی از جهان یافت می شوند از جمله بیابان آتاکاما در شیلی وادی ال هیتان در مصر جزیره یتیمگران در سیبری اسپیتسبرگن در نروژ و اچاچیست در کانادا. این مکان ها بقایای وال ها را به دلیل فرآیندهای زمین شناختی پدیده های طبیعی یا شکار تاریخی در خود جای داده اند.

آیا نهنگ ها گورستان ویژه خود را دارند؟

خیر نهنگ ها به صورت آگاهانه به مکان خاصی برای مردن نمی روند. «گورستان نهنگ ها» عنوانی است که به مکان هایی داده می شود که به دلایل مختلف مانند گیرافتادن در ساحل مسمومیت دسته جمعی شکار بی رویه یا فرآیندهای فسیل شدن طی میلیون ها سال تعداد زیادی از بقایای آن ها در آنجا تجمع یافته است.