ناچیزه در طلاق چیست

مفهوم "ناچیزه" در دعاوی طلاق، عبارتی است که غالباً به اشتباه و به جای اصطلاح حقوقی "ناشزه" به کار برده می شود. در واقع، در نظام حقوقی ایران، اصطلاح صحیح "ناشزه" است که به زنی اطلاق می گردد که بدون داشتن مانع مشروع، از ایفای وظایف زناشویی خود در قبال همسرش امتناع ورزد. این وضعیت حقوقی که به آن "نشوز" گفته می شود، پیامدهای حقوقی مهمی در زندگی مشترک و به ویژه در فرآیند طلاق برای هر دو زوج به همراه دارد. با توجه به اهمیت این موضوع و ابهامات فراوان پیرامون آن، ضروری است که با دقت به ابعاد مختلف آن پرداخته شود.

زندگی مشترک و عقد نکاح، بنیان گذار حقوق و تکالیف متقابلی برای زن و مرد است. این حقوق و تکالیف، چارچوبی قانونی و شرعی را برای پایداری و سلامت خانواده فراهم می آورند. در مواردی که یکی از طرفین از انجام این وظایف سر باز زند، وضعیت حقوقی خاصی ایجاد می شود که می تواند منجر به بروز مشکلات جدی و حتی دعاوی قضایی گردد. اصطلاح "ناشزه" و "نشوز" دقیقاً به همین وضعیت اشاره دارد که عمدتاً در مورد زن مطرح می شود، اما در مواردی محدودتر، مفهوم نشوز برای مرد نیز قابل تصور است. در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم حقوقی ناشزه، انواع تمکین، پیامدهای آن در طلاق، موارد موجه عدم تمکین و سایر ابعاد مرتبط می پردازیم تا خوانندگان با درک عمیق تری از این اصطلاحات، در مواجهه با مسائل حقوقی خانواده، آگاهانه تر عمل کنند. هدف این مقاله، ارائه اطلاعات دقیق و مستند است که هم برای افراد مبتدی قابل فهم باشد و هم جنبه های فنی و عمیق این موضوع حقوقی را پوشش دهد.

ناشزه و نشوز چیست؟ تعاریف حقوقی و فقهی

مفهوم "ناشزه" و "نشوز" از کلیدی ترین اصطلاحات در حقوق خانواده ایران است که ریشه در فقه اسلامی دارد. "ناشزه" (ناشزگی) به زنی گفته می شود که بدون وجود هیچ گونه عذر شرعی یا قانونی موجه، از انجام وظایف زناشویی خود در قبال همسرش سرباز می زند. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص می شود که در ادامه به تفصیل بررسی خواهد شد. وضعیت حقوقی ناشی از این عدم تمکین زن، "نشوز" نامیده می شود. نشوز به معنای سرپیچی و عدم اطاعت است و از نظر فقهی و حقوقی، هنگامی رخ می دهد که زن از تکالیف و وظایف خود که ناشی از عقد دائم است، تخلف کند.

قانون مدنی ایران، به پیروی از فقه امامیه، بر این رابطه تأکید دارد. هرچند تعریف صریحی از ناشزه ارائه نشده، اما ماده 1108 قانون مدنی به این مفهوم اشاره دارد: "هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود." این ماده به روشنی پیامد اصلی ناشزه بودن، یعنی سقوط حق نفقه را بیان می کند. وظایف متقابل زوجین پس از عقد نکاح شامل مواردی چون حسن معاشرت، معاضدت در تشیید مبانی خانواده، و انجام وظایف زناشویی است. زن وظیفه تمکین از همسر را دارد و مرد نیز موظف به پرداخت نفقه و تأمین نیازهای زندگی است. نشوز زن عمدتاً به عدم تمکین وی بازمی گردد، در حالی که نشوز مرد ممکن است به عدم پرداخت نفقه یا ترک منزل بدون دلیل موجه ارتباط یابد.

لازم به توضیح است که همانطور که در مقدمه اشاره شد، "ناچیزه" صرفاً یک اشتباه تایپی رایج برای کلمه "ناشزه" است و هیچ معنای حقوقی مستقلی در زمینه طلاق و دعاوی خانوادگی ندارد. ریشه شناسی واژه "نشوز" به معنای "سر برآوردن" و "برخاستن" است و در اصطلاح فقهی به معنای سرکشی و عدم اطاعت از وظایف زناشویی به کار می رود.

تمکین در حقوق خانواده: انواع و مفهوم آن (اساس نشوز)

"تمکین" ستون اصلی در تعریف مفهوم ناشزه و نشوز است. تمکین در لغت به معنای فرمانبرداری و اطاعت است و در اصطلاح حقوقی، به معنای انجام وظایف زناشویی توسط زن در قبال همسرش می باشد. این وظایف شامل دو بخش اصلی تمکین عام و تمکین خاص است که عدم رعایت هر یک از آن ها بدون دلیل موجه، می تواند منجر به ناشزه شدن زن گردد.

تمکین عام

تمکین عام به معنای فرمانبرداری و پذیرش ریاست کلی شوهر در امور زندگی مشترک است، البته در چارچوب شرع و قانون. این نوع تمکین ابعاد گسترده ای دارد و مصادیق آن شامل موارد زیر است:

• سکونت در منزل مشترک: زن موظف است در منزلی که شوهر تهیه می کند و متناسب با شأن اوست، سکونت کند. ترک منزل بدون اجازه شوهر و بدون دلیل موجه، از مصادیق بارز عدم تمکین عام است.
• کسب اجازه برای خروج از منزل: زن برای خروج از منزل مشترک، به جز در موارد ضروری یا وظایف شرعی، باید از شوهر خود اجازه بگیرد. این موضوع برای حفظ بنیان خانواده و اطلاع شوهر از محل حضور همسر است.
• مدیریت متعارف زندگی: همکاری در اداره امور منزل و تربیت فرزندان، در چارچوب عرف و شأن زن، از دیگر مصادیق تمکین عام محسوب می شود.
• انتخاب شغل: در صورتی که شغل زن منافی حیثیت خانواده یا شوهر باشد و شوهر با آن مخالفت کند، عدم ترک شغل می تواند مصداق عدم تمکین عام باشد. البته این موضوع در صورتی که زن در شروط ضمن عقد اجازه اشتغال را اخذ کرده باشد، متفاوت خواهد بود.

حدود و ثغور تمکین عام تحت تأثیر شروط ضمن عقد نیز قرار می گیرد. اگر در سند ازدواج شروطی برای زن در نظر گرفته شده باشد، مثلاً حق انتخاب محل سکونت یا حق اشتغال، آن شروط بر تمکین عام اولویت پیدا می کنند.

تمکین خاص

تمکین خاص به روابط زناشویی و آمیزش جنسی بین زوجین اطلاق می شود. این جنبه از تمکین از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عدم انجام آن بدون عذر شرعی یا قانونی، مستقیماً به ناشزه شدن زن منجر می گردد. زن موظف است نیازهای جنسی همسر خود را در حد متعارف و مشروع برطرف کند و از برقراری رابطه جنسی بدون دلیل موجه امتناع نورزد.

حدود تمکین خاص از دیدگاه فقه و قانون، بر مبنای رضایت و عدم اجبار بنا شده است. به این معنا که هیچ کس نمی تواند همسر خود را به زور وادار به برقراری رابطه کند. اما در شرایط عادی و فقدان موانع مشروع، امتناع زن از تمکین خاص، موجب نشوز او خواهد شد. این موانع مشروع شامل مواردی نظیر دوران قاعدگی، بیماری، یا استفاده از حق حبس می شود که در بخش های بعدی به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرند.

پیامدهای حقوقی ناشزه بودن برای زن (در زندگی مشترک و طلاق)

ناشزه شدن زن در نظام حقوقی ایران، پیامدهای متعددی را در طول زندگی مشترک و به ویژه در فرآیند طلاق به دنبال دارد. این پیامدها می توانند بر حقوق مالی و غیرمالی زن تأثیرگذار باشند.

نفقه زن ناشزه

یکی از مهم ترین و مستقیم ترین پیامدهای ناشزه بودن زن، سقوط حق نفقه اوست. طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی:

«هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»

این بدان معناست که به محض اثبات نشوز زن توسط دادگاه، مرد از پرداخت نفقه به وی معاف می شود. این حق نفقه از زمان اثبات نشوز و نه از زمان وقوع آن، ساقط می گردد. نکته مهم این است که اگر زن پس از ناشزه شدن، مجدداً تمکین کند و به زندگی مشترک بازگردد، حق نفقه او نیز دوباره برقرار خواهد شد. اما نفقه دوران نشوز گذشته قابل مطالبه نخواهد بود. این قانون با هدف حفظ تعادل در خانواده و الزام زوجین به انجام وظایف متقابل وضع شده است.

مهریه زن ناشزه

برخلاف نفقه، ناشزه بودن زن به هیچ عنوان منجر به سقوط حق مهریه او نمی شود. مهریه به محض جاری شدن عقد نکاح، به ملکیت زن در می آید و حتی در صورت ناشزه بودن، زن همچنان حق مطالبه مهریه خود را دارد. این موضوع در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی تصریح شده است.

با این حال، ناشزه بودن زن می تواند در نحوه مطالبه یا میزان مهریه در شرایط خاص تأثیرگذار باشد:

• در طلاق توافقی: اگر طلاق به دلیل نشوز زن و با توافق طرفین صورت گیرد، ممکن است زن برای تسریع در امر طلاق یا کسب امتیازات دیگر، بخشی از مهریه خود را بذل کند (ببخشد) تا مرد را راضی به طلاق نماید.
• در طلاق خلع: طلاق خلع نوعی طلاق است که زن با کراهت از مرد، مالی را به او می بخشد تا مرد را راضی به طلاق کند. در صورت ناشزه بودن زن نیز می تواند از طریق طلاق خلع و بذل مهریه اقدام کند.

اما در حالت کلی، مرد نمی تواند به صرف ناشزه بودن زن، از پرداخت مهریه او خودداری کند.

حق طلاق مرد به دلیل نشوز زن

یکی دیگر از پیامدهای مهم ناشزه بودن زن، ایجاد حق طلاق برای مرد است. در حقوق ایران، حق طلاق اصولاً با مرد است، اما مرد می تواند با استناد به دلایل موجه قانونی اقدام به طلاق همسر خود کند. نشوز زن یکی از دلایلی است که مرد می تواند با اثبات آن در دادگاه، درخواست طلاق نماید.

در این فرآیند، مرد باید با ارسال اظهارنامه تمکین و سپس طرح دادخواست الزام به تمکین، عدم تمکین زن را اثبات کند. پس از صدور حکم قطعی مبنی بر عدم تمکین زن (گواهی نشوز)، مرد می تواند با استناد به آن، دادخواست طلاق به دلیل نشوز زن را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی و احراز شرایط، حکم طلاق را صادر خواهد کرد. در این نوع طلاق، معمولاً حقوق مالی زن از جمله مهریه، اجرت المثل و نحله (اگر زن مستحق اجرت المثل نباشد) به قوت خود باقی است، مگر اینکه زن با بخشش بخشی از مهریه خود، مرد را به طلاق راضی کند.

اجازه ازدواج مجدد برای مرد

در شرایطی که زن ناشزه باشد و از تمکین در قبال همسر خود خودداری کند، مرد می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات نشوز همسر، اجازه ازدواج مجدد را کسب کند. طبق قوانین و رویه دادگاه ها، در صورتی که زن بدون عذر موجه از تمکین خاص یا عام خودداری کند و مرد نیز نتواند از حقوق زناشویی خود بهره مند شود، دادگاه با احراز شرایط، به مرد اجازه ازدواج مجدد را خواهد داد. این اجازه با هدف جلوگیری از تضییع حقوق مرد و در نظر گرفتن نیازهای مشروع وی صادر می شود. مرد باید ثابت کند که تمام تلاش خود را برای جلب تمکین همسر اول انجام داده و نشوز او استمرار یافته است.

مصادیق و نشانه های زن ناشزه: چه اقداماتی نشوز محسوب می شود؟

برای تشخیص اینکه زن "ناشزه" محسوب می شود یا خیر، باید به مصادیق و نشانه هایی توجه کرد که در قانون و رویه های قضایی مورد تأکید قرار گرفته اند. این اقدامات نشان دهنده عدم تمکین زن بدون دلیل موجه است:

• ترک منزل مشترک بدون اجازه و دلیل موجه: اگر زن بدون کسب اجازه از شوهر و بدون وجود عذر قانونی یا شرعی (مانند ترس از ضرر جانی، مالی یا حیثیتی)، منزل مشترک را ترک کند و حاضر به بازگشت نباشد، ناشزه محسوب می شود. این موضوع یکی از رایج ترین مصادیق نشوز است.
• امتناع از تمکین خاص بدون عذر شرعی یا قانونی: عدم برقراری روابط زناشویی با همسر بدون داشتن عذرهای موجهی مانند بیماری، دوران قاعدگی، یا استفاده از حق حبس، به طور صریح به معنای عدم تمکین خاص و ناشزه شدن زن است.
• اشتغال به شغل منافی با حیثیت یا بدون رضایت مرد: در صورتی که شغل انتخابی زن با حیثیت خانوادگی یا شأن مرد تعارض داشته باشد و یا در شروط ضمن عقد، اجازه اشتغال از سوی مرد منوط به موافقت او شده باشد و زن بدون رضایت مرد به آن شغل ادامه دهد، ممکن است نشوز محسوب شود. البته باید توجه داشت که این مورد استثنائات قانونی و شروط ضمن عقد را نیز در بر می گیرد.
• بی توجهی عمدی و مستمر به وظایف زناشویی و امور زندگی مشترک: بی توجهی مداوم و عامدانه زن به مسئولیت های خود در اداره منزل، تربیت فرزندان (در صورت لزوم) و سایر وظایف عرفی زندگی مشترک که ناشی از تمکین عام است، می تواند در کنار سایر عوامل، به اثبات نشوز او کمک کند.
• امتناع از سفر به محل اقامت شوهر: اگر شوهر با دلایل موجه اقدام به تغییر محل اقامت خود کند و زن بدون عذر مشروع از همراهی او امتناع ورزد، می تواند از مصادیق عدم تمکین عام باشد.

مهم است که تمامی این اقدامات بدون "دلیل موجه" صورت گیرد. وجود هرگونه عذر قانونی یا شرعی، مانع از اطلاق عنوان ناشزه بر زن خواهد شد.

موارد موجه عدم تمکین: چه زمانی زن ناشزه محسوب نمی شود؟

همانطور که گفته شد، "ناشزه" به زنی اطلاق می شود که بدون دلیل موجه از تمکین امتناع ورزد. بنابراین، در برخی شرایط خاص، زن می تواند به طور قانونی و شرعی از انجام وظایف زناشویی خودداری کند و در این حالت، ناشزه محسوب نخواهد شد و حق نفقه او نیز ساقط نمی گردد. این موارد شامل:

استفاده از حق حبس مهریه

بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که مهریه او تماماً به وی تسلیم نشده باشد، از ایفای وظایف زناشویی (تمکین خاص) خودداری کند، مشروط بر اینکه مهریه او حال باشد (عندالمطالبه) و خود زن نیز قادر به تمکین نباشد. در این صورت، زن ناشزه محسوب نمی شود و حق نفقه او نیز همچنان پابرجاست. این حق "حق حبس" نامیده می شود و یکی از مهم ترین حمایت های قانونی از حقوق مالی زن است.

وجود عسر و حرج برای زن

"عسر و حرج" به وضعیتی گفته می شود که ادامه زندگی مشترک برای زن دشوار و غیرقابل تحمل باشد. در این شرایط، زن می تواند به دلیل عسر و حرج، از تمکین خودداری کند و ناشزه محسوب نشود. مصادیق عسر و حرج گسترده است و شامل موارد زیر می شود:

• خشونت خانگی: آزار و اذیت جسمی، روانی، یا جنسی از سوی مرد.
• اعتیاد مضر مرد: اعتیادی که به بنیان خانواده لطمه وارد کند و ادامه زندگی را مختل سازد.
• بیماری های خاص مرد: بیماری هایی که زندگی مشترک را مختل می کند یا برای زن خطرناک است.
• عدم تأمین مایحتاج و نفقه زن: در صورتی که مرد قادر به تأمین نفقه نباشد یا عمداً از پرداخت آن خودداری کند، زن می تواند به این دلیل از تمکین امتناع کند.
• سوء معاشرت و سوء شهرت مرد.

بیماری های خاص زوجین

اگر زن به دلیل بیماری خاصی که مانع از تمکین می شود (مثلاً بیماری های عفونی یا نیازمند استراحت مطلق)، از انجام وظایف زناشویی خودداری کند، ناشزه محسوب نمی شود. همچنین، در صورتی که مرد به بیماری های مسری یا مقاربتی مبتلا باشد که برای سلامت زن خطرناک است، زن می تواند از تمکین خاص امتناع ورزد و در این حالت نیز ناشزه نخواهد بود.

عدم تهیه مسکن مستقل یا متناسب با شأن زن

شوهر موظف است مسکن مناسب و متناسب با شأن زن را تهیه کند. اگر مرد از این وظیفه خود سر باز زند یا مسکن نامناسبی را برای زندگی مشترک فراهم کند که در شأن زن نباشد (یا مثلاً با خانواده مرد باشد و زن با آن مشکل داشته باشد و بتواند آن را ثابت کند)، زن می تواند از سکونت در آن منزل امتناع کند و ناشزه محسوب نخواهد شد.

تعیین اقامتگاه خارج از شهر توسط مرد

در صورتی که مرد بدون دلیل موجه و بدون رضایت زن، محل اقامت مشترک را به شهری دیگر که خارج از شأن زن یا برای او ایجاد عسر و حرج می کند، منتقل کند، زن می تواند از همراهی او امتناع ورزد و در این حالت نیز ناشزه محسوب نمی شود.

نشوز مرد

اگر خود مرد از وظایف قانونی و شرعی خود امتناع ورزد (مثلاً عدم پرداخت نفقه، ترک منزل بدون دلیل موجه، یا سوء رفتار)، این وضعیت "نشوز مرد" نامیده می شود. در چنین شرایطی، زن می تواند به دلیل نشوز مرد از تمکین خودداری کند و ناشزه نخواهد بود. به عبارت دیگر، زن در پاسخ به نشوز مرد، می تواند از تمکین امتناع کرده و حقوق خود را پیگیری نماید.

نشوز مرد به چه معناست؟ (مقایسه با نشوز زن)

با وجود اینکه اصطلاح "ناشزه" غالباً در مورد زنان به کار می رود، اما مفهوم "نشوز" تنها مختص زن نیست و مرد نیز می تواند ناشز شود. نشوز مرد به معنای عدم ایفای وظایف و تکالیف زناشویی و قانونی از سوی او در قبال همسرش است. هرچند مصادیق و پیامدهای نشوز مرد با نشوز زن تفاوت های بنیادی دارد.

مصادیق نشوز مرد عمدتاً شامل موارد زیر است:

• عدم پرداخت نفقه: مهمترین و رایج ترین مصداق نشوز مرد، عدم پرداخت نفقه همسر بدون عذر موجه است. نفقه شامل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل و هزینه درمان است که مرد شرعاً و قانوناً موظف به تأمین آن است.
• ترک منزل مشترک: اگر مرد بدون دلیل موجه و بدون اجازه همسر خود، منزل مشترک را ترک کند و برای مدت طولانی غایب شود، این عمل می تواند از مصادیق نشوز او باشد.
• عدم تأمین نیازهای ضروری خانواده: هرچند تمکین خاص (روابط زناشویی) در مورد مردان همانند زنان نیست، اما اگر مرد به طور عمدی و مستمر از تأمین نیازهای عاطفی و زناشویی همسر خود سر باز زند و این امر به عسر و حرج زن منجر شود، می تواند از مصادیق نشوز تلقی گردد.
• سوءمعاشرت و سوءرفتار: بدرفتاری، خشونت، یا آزار و اذیت همسر که باعث عسر و حرج او شود، می تواند به عنوان نشوز مرد مورد بررسی قرار گیرد.

پیامدهای حقوقی نشوز مرد برای وی شامل مواردی نظیر:

• حق طلاق زن به دلیل عسر و حرج: در صورتی که نشوز مرد منجر به عسر و حرج زن شود (مثلاً عدم پرداخت نفقه طولانی مدت، اعتیاد مضر، یا سوءرفتار)، زن می تواند با اثبات عسر و حرج در دادگاه، تقاضای طلاق کند.
• مطالبه نفقه معوقه: زن می تواند نفقه معوقه دوران نشوز مرد را از طریق مراجع قضایی مطالبه کند.
• ممنوعیت از تعدد زوجات: در برخی موارد، نشوز مرد می تواند بر اجازه او برای ازدواج مجدد تأثیر منفی بگذارد.

در مجموع، هرچند تمرکز بیشتر اصطلاح "ناشزه" بر زنان است، اما قوانین حمایت از خانواده در ایران، ابعاد مختلف نشوز را برای هر دو زوج در نظر گرفته تا تعادل و عدالت در زندگی مشترک حفظ شود.

مراحل اثبات نشوز (برای زن و مرد) و اخذ گواهی نشوز

اثبات نشوز، چه از سوی مرد و چه از سوی زن، یک فرآیند حقوقی دقیق است که نیازمند ارائه مدارک و ادله معتبر به دادگاه است. ادعای صرف یکی از زوجین برای اثبات نشوز کافی نیست.

اثبات عدم تمکین توسط مرد

مرد برای اثبات عدم تمکین و ناشزه بودن همسر خود، باید مراحل زیر را طی کند:

1. ارسال اظهارنامه تمکین: اولین گام، ارسال اظهارنامه رسمی تمکین از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به زن است. در این اظهارنامه، مرد از همسر خود دعوت می کند که به منزل مشترک بازگردد و به وظایف زناشویی خود عمل کند. این اظهارنامه به عنوان سندی رسمی برای اثبات دعوت مرد و امتناع احتمالی زن کاربرد دارد.
2. طرح دادخواست الزام به تمکین: در صورتی که زن پس از دریافت اظهارنامه، به دعوت همسر خود پاسخ مثبت ندهد و تمکین نکند، مرد می تواند دادخواست "الزام به تمکین" را به دادگاه خانواده ارائه دهد.
3. ادله اثبات دعوا: در جریان رسیدگی به دادخواست الزام به تمکین، مرد باید عدم تمکین زن را با ارائه ادله اثبات کند. این ادله می تواند شامل:
   • شهادت شهود: اگر ترک منزل یا سایر مصادیق عدم تمکین عام توسط شاهدان قابل اثبات باشد.
   • اقرار زوجین: در صورتی که زن خود به عدم تمکین اقرار کند.
   • گزارش کلانتری یا پزشکی قانونی: در موارد خاص، مانند اثبات ترک منزل یا عدم تمکین خاص.
   • ارائه مدارک و اسناد: مانند سوابق تماس ها، پیامک ها یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده عدم حضور زن یا امتناع او باشد.
4. تفاوت اثبات تمکین عام و خاص: اثبات عدم تمکین عام (مانند ترک منزل) معمولاً با شهادت شهود یا گزارش پلیس آسان تر است. اما اثبات عدم تمکین خاص (روابط زناشویی) به مراتب دشوارتر است و غالباً نیاز به اقرار خود زن یا قرائن بسیار قوی دارد. دادگاه ها در این زمینه بسیار محتاط عمل می کنند تا حریم خصوصی افراد نقض نشود.

فرآیند صدور گواهی نشوز

پس از طی کردن مراحل فوق و در صورتی که دادگاه به موجب حکم قطعی، عدم تمکین زن را احراز و اثبات کند، اصطلاحاً "گواهی نشوز" برای مرد صادر می شود. این گواهی در واقع همان رأی قطعی دادگاه مبنی بر عدم تمکین زن است. کاربردها و آثار این گواهی شامل:

• سقوط حق نفقه زن: با صدور این گواهی، مرد رسماً از پرداخت نفقه به زن معاف می شود.
• مجوز ازدواج مجدد برای مرد: مرد می تواند با استناد به این گواهی و با ارائه درخواست به دادگاه، اجازه ازدواج مجدد را کسب کند.
• افزایش شانس طلاق از سوی مرد: این گواهی، دلیل محکمه پسندی برای مرد جهت درخواست طلاق به دلیل نشوز زن است.

اثبات نشوز مرد توسط زن

زن نیز می تواند نشوز مرد را اثبات کند تا حقوق قانونی خود را پیگیری نماید. رایج ترین مورد اثبات نشوز مرد، "عدم پرداخت نفقه" است. زن می تواند با طرح دادخواست مطالبه نفقه، ابتدا عدم پرداخت نفقه را اثبات کند. در صورت عدم پرداخت نفقه توسط مرد، زن می تواند از طریق اثبات این موضوع، حق طلاق خود را به دلیل عسر و حرج (ناشی از نشوز مرد) در دادگاه پیگیری کند. ادله اثبات در این موارد نیز شامل شهادت شهود، مدارک بانکی، و سایر اسناد مرتبط با وضعیت مالی و عدم پرداخت نفقه می شود.

طلاق در شرایط نشوز: ابعاد قانونی و رویه های قضایی

طلاق در شرایطی که یکی از زوجین ناشز محسوب شود، دارای ابعاد قانونی و رویه های قضایی خاصی است. این شرایط می تواند بر حق و حقوق هر دو طرف و مدت زمان فرآیند طلاق تأثیرگذار باشد.

طلاق از طرف مرد به دلیل نشوز زن

همانطور که قبلاً اشاره شد، نشوز زن یکی از دلایلی است که مرد می تواند بر مبنای آن درخواست طلاق دهد. مراحل و شرایط کامل این نوع طلاق عبارتند از:

1. اثبات نشوز: مرد ابتدا باید با ارسال اظهارنامه تمکین و طرح دادخواست الزام به تمکین، نشوز زن را در دادگاه اثبات کند و حکم قطعی مبنی بر عدم تمکین زن را دریافت نماید.
2. درخواست طلاق: پس از اخذ گواهی نشوز، مرد می تواند دادخواست طلاق به دلیل "نشوز زن" را به دادگاه خانواده ارائه دهد.
3. جلسات داوری و مشاوره: دادگاه، طبق قانون حمایت خانواده، زوجین را به جلسات داوری و مشاوره ارجاع می دهد تا شاید راه حلی برای ادامه زندگی مشترک یا توافق بر سر طلاق پیدا شود.
4. صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق: در صورت عدم حصول سازش و اصرار مرد بر طلاق و اثبات نشوز زن، دادگاه گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق را صادر می کند.

در این نوع طلاق، حقوق مالی زن همچنان محفوظ است. مهریه زن به طور کامل به او تعلق می گیرد، مگر اینکه خود زن در ازای طلاق، بخشی از آن را بذل کند. همچنین اجرت المثل ایام زوجیت (اگر زن استحقاق آن را داشته باشد) و نحله (در صورت عدم استحقاق اجرت المثل) نیز به او پرداخت خواهد شد. با این حال، مرد از پرداخت نفقه دوران عده (سه ماه و ده روز پس از طلاق) معاف خواهد بود، زیرا نشوز زن تاثیری بر نفقه دارد.

طلاق از طرف زن ناشزه

این پرسش که آیا زن ناشزه حق طلاق دارد یا خیر، از ابهامات رایج است. در نگاه اول، به نظر می رسد زنی که خود ناشزه است، نتواند درخواست طلاق دهد. اما در حقوق ایران، زن می تواند در شرایط خاصی و با اثبات دلایل قانونی، حتی در صورت ناشزه بودن، تقاضای طلاق کند:

• عسر و حرج: مهمترین راهکار برای زن ناشزه، اثبات "عسر و حرج" است. اگر نشوز زن به دلیل موجهی مانند خشونت مرد، اعتیاد او، یا عدم پرداخت نفقه طولانی مدت (که خود نشوز مرد محسوب می شود) باشد، زن می تواند با اثبات عسر و حرج ناشی از زندگی با مرد، تقاضای طلاق کند. در این صورت، دادگاه با احراز عسر و حرج، حکم طلاق را صادر خواهد کرد.
• شروط ضمن عقد: اگر زن در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، شروطی را در عقدنامه گنجانده باشد (مانند وکالت در طلاق در صورت عدم پرداخت نفقه برای مدت مشخص)، می تواند با استناد به آن شروط، حتی در صورت ناشزه بودن از دیدگاه تمکین، اقدام به طلاق کند.
• وکالت در طلاق: اگر مرد قبلاً به زن وکالت بلاعزل در طلاق داده باشد، زن می تواند با استفاده از این وکالت، خود را مطلقه کند.
• طلاق خلع و بذل مهریه: زن ناشزه می تواند با کراهت از همسر خود، بخشی یا تمام مهریه خود را به او ببخشد (بذل مهریه) تا مرد را راضی به طلاق کند. این نوع طلاق "خلع" نامیده می شود.

در مورد "چند سال" برای طلاق زن ناشزه، باید گفت که هیچ مدت زمان مشخص و قانونی برای طلاق زن ناشزه در قانون مدنی ایران تعیین نشده است. این موضوع کاملاً به تشخیص دادگاه و شرایط خاص پرونده بستگی دارد. آنچه اهمیت دارد، اثبات عسر و حرج یا سایر دلایل موجه برای طلاق است، نه صرفاً مدت زمان ناشزه بودن. دادگاه ها بر اساس مجموعه شواهد و مدارک، تصمیم گیری می کنند.

طلاق غیابی زن ناشزه

طلاق غیابی زمانی مطرح می شود که یکی از زوجین در جلسات رسیدگی دادگاه حاضر نشود و ابلاغ نیز به او به درستی انجام شده باشد. در مورد طلاق زن ناشزه، اگر مرد دادخواست طلاق را مطرح کرده باشد و زن ناشزه بدون دلیل موجه در جلسات دادگاه حاضر نشود، شرایط برای صدور حکم طلاق غیابی فراهم می شود.

برای صدور حکم طلاق غیابی در این شرایط:

1. مرد باید اثبات کند که زن ناشزه است (از طریق اظهارنامه تمکین و حکم الزام به تمکین).
2. ابلاغ صحیح اوراق قضایی به زن (مثلاً در آخرین اقامتگاه مشخص او) صورت گرفته باشد.
3. زن در مهلت قانونی به دادگاه مراجعه نکرده باشد.

در این صورت، دادگاه با بررسی مدارک مرد و احراز شرایط، حکم طلاق غیابی را صادر می کند. زن حق دارد ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم، نسبت به آن واخواهی (اعتراض) کند. در طلاق غیابی نیز حقوق مالی زن از جمله مهریه به قوت خود باقی است، مگر اینکه قبلاً در شرایط طلاق توافقی یا خلع، مهریه را بذل کرده باشد.

نتیجه گیری

مفهوم "ناشزه" و "نشوز"، با وجود اینکه در ظاهر ساده به نظر می رسد، از پیچیدگی های حقوقی و فقهی زیادی برخوردار است و در دعاوی خانواده، به ویژه طلاق، نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. این وضعیت حقوقی، که غالباً با اشتباه تایپی "ناچیزه" جستجو می شود، به عدم تمکین زن بدون دلیل موجه اشاره دارد و پیامدهای مالی و غیرمالی مهمی برای هر دو زوج دارد. سقوط حق نفقه برای زن ناشزه، امکان حق طلاق و ازدواج مجدد برای مرد، و از طرفی حق مطالبه مهریه زن ناشزه از جمله این پیامدهاست.

در مقابل، مواردی نظیر استفاده از حق حبس مهریه، وجود عسر و حرج، بیماری یا نشوز مرد، از جمله دلایل موجهی هستند که زن می تواند بر اساس آن ها از تمکین امتناع کند و ناشزه محسوب نشود. درک صحیح این مفاهیم و تمایز قائل شدن بین تمکین عام و خاص، برای حفظ حقوق و تکالیف زوجین در زندگی مشترک و پس از جدایی حیاتی است. رویه های قضایی نشان می دهد که دادگاه ها با دقت و ظرافت به این پرونده ها رسیدگی می کنند و اثبات نشوز یا دلایل موجه عدم تمکین، نیازمند ارائه ادله مستند و معتبر است.

با توجه به ظرافت ها و پیچیدگی های حقوقی این مسائل، توصیه اکید می شود که در هرگونه دعوای خانوادگی مرتبط با نشوز و طلاق، از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوید. وکیل با اشراف کامل بر قوانین و رویه های قضایی، می تواند شما را در شناخت حقوق و تکالیفتان یاری رساند و از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.