نحوه نوشتن شکایت کیفری

شکایت کیفری، که در اصطلاح حقوقی به آن شکواییه گفته می شود، اولین و مهم ترین گام برای آغاز رسیدگی به جرمی است که علیه شما یا اموال شما واقع شده است. تنظیم صحیح و دقیق این سند قضایی، نقش حیاتی در مسیر احقاق حق و سرعت بخشیدن به روند دادرسی ایفا می کند و از رد شدن احتمالی شکایت جلوگیری می نماید. برای نگارش یک شکواییه مؤثر، شناخت اجزای آن، مراحل ثبت و پیگیری، و آگاهی از نکات قانونی ضروری است.

شکواییه چیست و چه تفاوتی با سایر اوراق قضایی دارد؟

پیش از هر اقدامی، لازم است درک روشنی از مفهوم شکواییه و جایگاه آن در نظام حقوقی داشته باشیم. این سند، پل ارتباطی میان فرد بزه دیده و سیستم قضایی برای آغاز فرآیند تعقیب کیفری متهم است.

تعریف حقوقی شکواییه

شکواییه یک سند رسمی و مکتوب است که توسط فرد یا افرادی که از وقوع جرمی متحمل ضرر و زیان شده اند، تنظیم و به مراجع قضایی (دادسرای عمومی و انقلاب) تقدیم می شود. هدف اصلی از تقدیم شکواییه، اعلام وقوع جرم، درخواست تعقیب کیفری متهم و در صورت لزوم، مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم است. به زبان ساده، شکواییه آغازگر پرونده های کیفری و ابزار قانونی شهروندان برای طرح ادعای مجرمانه علیه شخصی دیگر است. این سند باید شامل جزئیات مشخصی باشد که در قانون آیین دادرسی کیفری به آن ها اشاره شده است.

تفاوت شکواییه با دادخواست

یکی از پرسش های رایج، تفاوت میان شکواییه و دادخواست است. گرچه هر دو برای طرح دعوا در مراجع قضایی به کار می روند، اما ماهیت و کاربرد آن ها کاملاً متفاوت است.

ویژگی	شکواییه	دادخواست
ماهیت دعوا	کیفری (جرم و مجازات)	حقوقی (حقوق و تکالیف مدنی)
مرجع رسیدگی اولیه	دادسرا (جهت تحقیقات و کشف جرم)	دادگاه حقوقی
هدف اصلی	تعقیب کیفری متهم و درخواست مجازات	مطالبه حقوقی (مانند وجه، ملک، خسارت) و حل اختلاف مدنی
مستند قانونی	قانون آیین دادرسی کیفری	قانون آیین دادرسی مدنی
اجباری بودن فرم خاص	عدم اجبار قانونی (هرچند توصیه می شود)	اجبار قانونی به استفاده از فرم مخصوص

به عبارت دیگر، اگر جرمی مانند سرقت، کلاهبرداری یا توهین رخ داده باشد، باید شکواییه تنظیم شود؛ اما اگر مطالبه طلب، الزام به تنظیم سند رسمی یا فسخ قرارداد مدنظر باشد، دادخواست حقوقی مطرح می گردد.

تفاوت شکواییه با ابلاغیه

ابلاغیه نیز یک سند قضایی است، اما نقش و کارکرد آن با شکواییه کاملاً متفاوت است. در حالی که شکواییه یک درخواست از سوی شاکی برای آغاز فرآیند دادرسی است، ابلاغیه یک اطلاع رسانی رسمی از سوی مراجع قضایی یا اداری به اشخاص است. ابلاغیه می تواند حاوی اطلاعاتی مانند تاریخ جلسه رسیدگی، احضاریه، قرار صادره یا حکم نهایی باشد و به شاکی، متهم یا سایر ذینفعان پرونده ارسال می شود. بنابراین، شکواییه عمل فعالانه شاکی برای شروع یک دعوای کیفری است، در حالی که ابلاغیه، صرفاً نتیجه یا مرحله ای از روند قضایی است که به اطلاع طرفین می رسد.

اقسام شکواییه

شکواییه به طور کلی به دو صورت کتبی و شفاهی قابل ارائه است.

شکواییه کتبی

رایج ترین و سازمان یافته ترین نوع شکواییه، شکواییه کتبی است. این نوع شکایت با تکمیل فرم های مخصوص شکواییه (که اغلب از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سایت های مربوطه در دسترس است) و ارائه آن به مراجع ذی صلاح صورت می گیرد. در شکواییه کتبی، تمام اطلاعات و جزئیات مربوط به شاکی، متهم، موضوع شکایت، زمان و مکان وقوع جرم و دلایل اثبات آن به صورت مکتوب و دقیق قید می شود. این روش به دلیل ثبت رسمی و مستند بودن، از اعتبار بالایی برخوردار است و روند پیگیری را تسهیل می کند.

شکواییه شفاهی

قانون آیین دادرسی کیفری امکان شکایت شفاهی را نیز پیش بینی کرده است. بر اساس ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان دادگستری (مانند پلیس و آگاهی) موظفند شکایات کتبی یا شفاهی را در هر زمان بپذیرند. شکایت شفاهی باید در صورت جلسه قید و به امضای شاکی برسد. اگر شاکی قادر به امضا نباشد یا سواد نداشته باشد، این موضوع در صورت جلسه قید شده و تطابق شکایت شفاهی با مندرجات صورت جلسه تصدیق می شود. ضابطان پس از دریافت شکایت، رسید به شاکی تحویل داده و پرونده را فوراً نزد دادستان ارسال می کنند.

همچنین، ماده ۶۹ همین قانون تأکید دارد که دادستان مکلف است شکایات کتبی و شفاهی را همیشه قبول کند. شکایت شفاهی در صورت جلسه ثبت شده و به امضا یا اثر انگشت شاکی می رسد. اگر شاکی سواد نداشته باشد، مراتب در صورت جلسه درج و مطابقت شکایت با محتوای صورت جلسه تأیید می شود. این مقررات نشان می دهد که حتی بدون فرم کتبی، حق طرح شکایت کیفری برای شهروندان محفوظ است.

مراحل گام به گام نگارش شکایت کیفری بر اساس ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری

برای نوشتن شکواییه مؤثر و منطبق با اصول قانونی، آشنایی با الزامات ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری و رعایت آن ها بسیار مهم است. این ماده، ارکان اصلی یک شکواییه را مشخص می کند که هر بخش نیازمند دقت و توجه ویژه ای است.

مشخصات کامل شاکی

این بخش شامل تمام اطلاعات هویتی و ارتباطی فرد شاکی است و اهمیت فوق العاده ای دارد. بدون مشخصات کامل و صحیح شاکی، امکان ارتباط مراجع قضایی برای ارسال ابلاغیه ها، دعوت نامه ها یا حتی رسیدگی به پرونده با مشکل مواجه خواهد شد. موارد الزامی که باید قید شود عبارتند از:

• نام و نام خانوادگی
• نام پدر
• سن
• شغل
• میزان تحصیلات
• وضعیت تأهل
• تابعیت
• مذهب
• شماره شناسنامه
• شماره ملی
• نشانی دقیق محل سکونت (شامل کوچه، پلاک، طبقه، واحد، شهر، استان)
• در صورت امکان نشانی پیام نگار (ایمیل)
• شماره تلفن ثابت و همراه
• کد پستی

دقت در تکمیل این اطلاعات به خصوص نشانی دقیق و شماره تماس، تضمین می کند که هیچ یک از مراحل دادرسی به دلیل عدم ابلاغ صحیح، با تأخیر یا مشکل مواجه نگردد.

مشخصات کامل مشتکی عنه (متهم)

مشتکی عنه به فردی گفته می شود که شاکی او را مرتکب جرم می داند و از او شکایت دارد. اطلاعات هویتی و نشانی او نیز برای پیشبرد پرونده لازم است:

• نام و نام خانوادگی
• نام پدر
• نشانی دقیق (در صورت امکان)

نکته مهم: اگر هویت کامل (مانند نام و نام خانوادگی) یا نشانی دقیق متهم را نمی دانید، جای نگرانی نیست. شاکی می تواند مشخصات موجود و هرگونه اطلاعاتی که به شناسایی متهم کمک می کند (مانند ویژگی های ظاهری، محل کار، شماره پلاک خودرو، شماره تلفن) را قید کند. در چنین مواردی، دادسرا وظیفه دارد با استفاده از ابزارهای قانونی و تحقیقات پلیسی، نسبت به شناسایی و یافتن متهم اقدام نماید. این بند از ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری نیز بیان می کند که این مشخصات در صورت امکان باید ذکر شود که نشان دهنده عدم الزام صد درصدی در صورت عدم اطلاع شاکی است.

موضوع شکایت و شرح واقعه

این بخش، هسته اصلی شکواییه را تشکیل می دهد. در این قسمت، شاکی باید به وضوح و بدون حاشیه، آنچه را که اتفاق افتاده است، بیان کند.

نحوه انتخاب موضوع

نیازی نیست که شاکی حتماً عنوان دقیق مجرمانه را با اصطلاحات حقوقی پیچیده ذکر کند (مثلاً به جای تحصیل مال از طریق نامشروع، بنویسد کلاهبرداری). صرفاً بیان ماهیت کلی جرم کفایت می کند؛ برای مثال: سرقت، توهین، ضرب و جرح عمدی، مزاحمت تلفنی و غیره. مقام قضایی خود صلاحیت تشخیص عنوان مجرمانه صحیح را دارد و ممکن است حتی اگر شاکی عنوان اشتباهی را ذکر کرده باشد، جرم را با عنوان قانونی منطبق بر وقایع توصیف شده، پیگیری کند.

نحوه نگارش شرح واقعه

شرح واقعه باید به صورت ساده، دقیق، به ترتیب زمانی و با جزئیات کافی نگارش شود. پرهیز از اطاله کلام، احساسات گرایی و بیان مطالب نامربوط، به قاضی و بازپرس کمک می کند تا در کوتاه ترین زمان به اصل موضوع پی ببرند. جزئیات مهم شامل تاریخ و ساعت دقیق، مکان وقوع، نحوه انجام جرم، نقش هر یک از افراد حاضر، و نتایج و عواقب مستقیم جرم است.

مثال عملی: فرض کنید گوشی تلفن همراه شما در یک مکان عمومی به سرقت رفته است. شرح واقعه می تواند این گونه باشد:
اینجانب در تاریخ 1402/05/10 ساعت 14:30، در ایستگاه اتوبوس خیابان آزادی، در حالی که منتظر اتوبوس بودم، کیف دستی خود را در کنارم قرار داده بودم. فردی با ظاهر مردانه حدوداً 30 ساله، با پیراهن آبی و شلوار جین، به سرعت به کیف من نزدیک شد و گوشی تلفن همراه آیفون مدل 13 پرومکس را از داخل کیف ربود و به سرعت فرار کرد. من تلاش کردم او را تعقیب کنم، اما موفق نشدم. شاهدان حاضر در محل نیز می توانند موضوع را تأیید کنند.

دقت در نگارش شرح واقعه به زبان ساده و روان، بدون حاشیه و کاملاً منطبق بر واقعیت، سنگ بنای یک شکواییه قوی و قابل پیگیری است. از بیان احساسات و کلمات تحقیرآمیز نسبت به متهم خودداری کنید و صرفاً به بیان حقایق بپردازید.

زمان و نشانی دقیق محل وقوع جرم

بیان دقیق زمان و مکان وقوع جرم اهمیت زیادی در روند دادرسی دارد.

• زمان وقوع جرم: تاریخ و ساعت دقیق وقوع جرم برای چندین منظور حیاتی است:
  • تعیین قانون حاکم بر موضوع (ممکن است در طول زمان قوانین تغییر کرده باشند).
  • محاسبه «مرور زمان» که پس از انقضای آن، امکان پیگیری برخی جرائم وجود نخواهد داشت.
  • کمک به دادسرا در انجام تحقیقات و تطبیق اظهارات با رویدادهای زمانی.
• نشانی محل وقوع جرم: ذکر دقیق نشانی محل وقوع جرم برای تعیین صلاحیت محلی دادسرا ضروری است. اصولاً پرونده های کیفری باید در دادسرای محل وقوع جرم رسیدگی شوند. اگر جرم در چندین محل واقع شده باشد، دادسرای محلی که ابتدا به آن رسیدگی کرده یا محلی که متهم در آن دستگیر شده، صلاحیت رسیدگی خواهد داشت.

دلایل و مدارک اثبات جرم

مستندات و دلایل، اساس اثبات ادعای شاکی هستند. هرچه مدارک قوی تر و مستدل تر باشند، روند رسیدگی با سرعت و قطعیت بیشتری پیش می رود. انواع دلایل اثبات جرم عبارتند از:

• شهادت شهود: افرادی که در زمان وقوع جرم حضور داشته و شاهد ماجرا بوده اند. مشخصات و نشانی کامل شهود باید ذکر شود.
• اقرار: اعتراف متهم به ارتکاب جرم.
• سوگند: در شرایط خاص و با رعایت تشریفات قانونی.
• اسناد و مدارک: شامل فاکتورهای خرید، قولنامه، اجاره نامه، اسناد مالکیت، چک، سفته، قراردادها و هر سند کتبی دیگری که به اثبات جرم کمک کند.
• امارات قضایی: شواهد و قرائنی که قاضی را به حقیقت رهنمون می شوند، مانند:
  • فیلم و عکس (تصاویر دوربین های مداربسته، عکس های گرفته شده از صحنه جرم).
  • پیامک، مکالمات ضبط شده (با رعایت قوانین مربوط به شنود و ضبط).
  • پرینت مکالمات و پیامک ها (با حکم قضایی از شرکت مخابرات).
  • پرینت بانکی (برای اثبات تراکنش های مالی مشکوک).
  • گزارش ضابطین دادگستری (گزارش پلیس، آگاهی، نیروی انتظامی).
• گواهی پزشکی قانونی: در جرائمی مانند ضرب و جرح، گواهی پزشکی قانونی برای اثبات صدمات وارده ضروری است.

نحوه جمع آوری و ارائه مستندات: تمامی مدارک باید به صورت کپی (همراه با اصل برای تطبیق) و به صورت منظم ضمیمه شکواییه شوند. اگر مدارک فیزیکی مانند فیلم یا صدا در دسترس است، باید در قالب لوح فشرده (CD/DVD) یا فلش مموری به همراه شکواییه ارائه گردد. اهمیت ارائه مدارک قابل استناد این است که از حدس و گمان جلوگیری کرده و به مقام قضایی کمک می کند تا با دلایل محکم تری به نتیجه برسد.

ضرر و زیان وارده و نحوه مطالبه آن (حقوق مدعی خصوصی)

مفهوم مدعی خصوصی: بر اساس ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری، بزه دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می گردد. اگر این فرد، علاوه بر درخواست تعقیب کیفری مرتکب، جبران ضرر و زیان وارده را نیز مطالبه کند، مدعی خصوصی نامیده می شود. این ضرر و زیان می تواند شامل خسارات مادی (مانند سرقت اموال، خسارت به خودرو) یا معنوی (مانند آبروریزی، افت حیثیت) باشد.

نحوه مطالبه ضرر و زیان: شاکی می تواند ضرر و زیان خود را به یکی از دو روش زیر مطالبه کند:

1. مطالبه در همان پرونده کیفری: بهترین و سریع ترین روش، قید درخواست مطالبه ضرر و زیان در متن شکواییه است. در این صورت، پس از اثبات جرم و صدور حکم محکومیت کیفری، دادگاه یا دادسرا (در صورت صلاحیت) به موضوع ضرر و زیان نیز رسیدگی کرده و حکم به جبران خسارت صادر می کند. مزیت این روش، صرفه جویی در زمان و هزینه است، زیرا نیازی به تشکیل پرونده جداگانه حقوقی نیست.
2. از طریق دادخواست حقوقی جداگانه: شاکی می تواند پس از اتمام رسیدگی کیفری و صدور حکم قطعی مبنی بر محکومیت متهم، یک دادخواست حقوقی جداگانه برای مطالبه ضرر و زیان به دادگاه حقوقی صالح تقدیم کند. این روش معمولاً زمان برتر و پرهزینه تر است، اما در برخی موارد که نیاز به کارشناسی های پیچیده تر برای تعیین میزان خسارت وجود دارد یا شاکی ترجیح می دهد ابتدا صرفاً بر جنبه کیفری تمرکز کند، مورد استفاده قرار می گیرد.

توصیه می شود در صورت امکان، مطالبه ضرر و زیان در همان شکواییه صورت گیرد تا از طولانی شدن فرآیند احقاق حق جلوگیری شود.

مشخصات وکیل شاکی (در صورت وجود)

اگر شاکی برای تنظیم و پیگیری شکایت خود از وکیل دادگستری استفاده می کند، لازم است که مشخصات کامل وکیل (نام، نام خانوادگی، شماره پروانه، نشانی دفتر) در بخش مربوطه از شکواییه قید شود. این امر به مراجع قضایی امکان می دهد تا مکاتبات و ابلاغیه های مربوط به پرونده را مستقیماً با وکیل در ارتباط قرار دهند و از بروز تأخیر جلوگیری شود. حضور وکیل متخصص، به خصوص در جرائم پیچیده یا مواردی که شاکی دانش حقوقی کافی ندارد، می تواند به طرز چشمگیری در موفقیت پرونده مؤثر باشد.

فرم شکواییه: آیا استفاده از فرم چاپی مخصوص الزامی است؟

همانطور که در ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری به آن اشاره شد، محتوای شکواییه شامل مشخصات شاکی، متهم، موضوع، زمان و مکان جرم، دلایل و ضرر و زیان است. اما آیا این اطلاعات حتماً باید در فرم های چاپی خاصی درج شوند؟

تبصره ماده ۶۸ آیین دادرسی کیفری در این باره تصریح می کند: «قوه قضائیه مکلف است اوراق متحدالشکل مشتمل بر موارد فوق را تهیه کند و در اختیار مراجعان قرار دهد تا در تنظیم شکوائیه مورد استفاده قرار گیرد. عدم استفاده از اوراق مزبور مانع استماع شکایت نیست.» این تبصره به وضوح نشان می دهد که استفاده از فرم های چاپی مخصوص، گرچه توصیه شده و مفید است، اما اجباری نیست و مراجع قضایی نمی توانند به دلیل عدم استفاده از این فرم ها، از رسیدگی به شکایت خودداری کنند.

توصیه: چرا استفاده از فرم متحدالشکل قوه قضاییه بهتر است؟

با وجود عدم الزام قانونی، استفاده از فرم متحدالشکل قوه قضاییه مزایای زیادی دارد:

• جامعیت: این فرم ها به گونه ای طراحی شده اند که تمامی اطلاعات الزامی ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری را در بر بگیرند و احتمال از قلم افتادن بخش های مهم را کاهش می دهند.
• نظم و سهولت: ساختار منظم این فرم ها، هم برای شاکی و هم برای کارمندان مراجع قضایی، خوانایی و دسته بندی اطلاعات را تسهیل می کند.
• سرعت در رسیدگی: با ارائه اطلاعات در قالب استاندارد، فرآیند ثبت و ارجاع پرونده در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادسراها با سرعت بیشتری انجام می شود.

ارائه نمونه فرم خام شکواییه:

فرم خام شکواییه معمولاً شامل بخش های مجزایی برای درج مشخصات شاکی، مشتکی عنه، موضوع شکایت، شرح واقعه، دلایل و مستندات و مطالبات شاکی است. این فرم ها به صورت جدولی و دارای کادرهای مشخص برای هر یک از موارد فوق طراحی شده اند. معمولاً در بالای فرم، عنوان شکواییه و محل درج شماره پرونده و تاریخ ثبت قرار دارد. سپس به ترتیب کادرهایی برای ورود اطلاعات هویتی و آدرس شاکی، متهم، وکیل (در صورت وجود) وجود دارد. بخش بزرگی به شرح شکایت اختصاص داده شده و پس از آن، کادر دلایل و ضمائم و درخواست شاکی قرار می گیرد.

نمونه متن کامل شکواییه (برای جرم توهین و افترا):

  بسمه تعالی
  ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

  شاکی:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاکی]
  نام پدر: [نام پدر شاکی]
  کدملی: [کدملی شاکی]
  نشانی: [آدرس دقیق شاکی]
  شماره تماس: [شماره تماس شاکی]

  مشتکی عنه:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه - در صورت اطلاع]
  نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه - در صورت اطلاع]
  کدملی: [کدملی مشتکی عنه - در صورت اطلاع]
  نشانی: [آدرس دقیق مشتکی عنه - در صورت اطلاع، در غیر این صورت بنویسید ناشناس یا نامعلوم]
  شماره تماس: [شماره تماس مشتکی عنه - در صورت اطلاع]

  موضوع شکایت: توهین و افترا

  تاریخ و نشانی محل وقوع جرم:
  تاریخ: [تاریخ دقیق وقوع جرم]
  ساعت: [ساعت دقیق وقوع جرم]
  محل: [آدرس دقیق محل وقوع جرم]

  شرح واقعه:
  احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام شاکی] در تاریخ [تاریخ وقوع جرم] حدود ساعت [ساعت وقوع جرم] در [محل وقوع جرم] حضور داشتم که ناگهان مشتکی عنه، آقای/خانم [نام مشتکی عنه]، در حضور [نام شاهد/شاهدان یا اشاره به حضور جمعی] و به صورت علنی با الفاظ رکیک و توهین آمیز نظیر [ذکر الفاظ توهین آمیز بدون زیاده گویی] اقدام به هتک حرمت و توهین به اینجانب نمود. علاوه بر این، ایشان اتهامات واهی و کذب نظیر [ذکر افترا] را به اینجانب نسبت دادند که موجب خدشه دار شدن حیثیت و آبروی اینجانب گردیده است. [در صورت وجود زمینه، به ارتباط قبلی با متهم یا علت بروز مشکل اشاره کوتاه شود]. این عمل مشتکی عنه باعث رنجش خاطر شدید اینجانب و حاضرین گردید.

  دلایل و مدارک اثبات جرم:
  1. شهادت شهود: [نام و نام خانوادگی شاهد/شاهدان و نشانی آن ها در صورت امکان]
  2. فیلم دوربین مداربسته محل وقوع جرم (در صورت وجود و امکان ارائه)
  3. [سایر مدارک مرتبط مانند پیامک، صدای ضبط شده، گزارش پلیس و ...]

  ضرر و زیان وارده:
  با توجه به هتک حیثیت و آبروی اینجانب در ملاء عام، از دادگاه محترم تقاضای جبران خسارات معنوی وارده به شرحی که دادگاه تشخیص دهد را دارم.

  درخواست:
  با تقدیم این شکواییه و مستنداً به مواد [ذکر مواد قانونی مرتبط مانند ماده ۶۰۸ و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)] قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین مربوطه، از محضر محترم مقام قضایی تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری و مجازات مشتکی عنه و همچنین جبران ضرر و زیان وارده را دارم.

  با احترام
  [نام و نام خانوادگی شاکی]
  امضا
  

هزینه تنظیم و ثبت شکواییه: برآورد و جزئیات

تنظیم و ثبت شکواییه مستلزم پرداخت هزینه هایی است که شامل اجزای مختلفی می شود. این هزینه ها برای شهروندانی که قصد طرح شکایت دارند، اهمیت دارد و باید پیش از اقدام، از آن آگاهی یابند.

اجزای هزینه:

1. هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

   شکواییه ها امروزه عمدتاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت می رسند. این دفاتر برای خدمات خود شامل ثبت شکواییه، اسکن مدارک، و ارسال الکترونیکی به مراجع قضایی، هزینه هایی را دریافت می کنند. این هزینه ثابت بوده و هر سال توسط قوه قضاییه تعیین و اعلام می شود.

2. هزینه تمبر (دادرسی):

   علاوه بر هزینه خدمات دفتر، مبلغی نیز به عنوان تمبر دادرسی (یا هزینه دادرسی) برای هر برگ شکواییه و ضمائم آن دریافت می شود. این مبلغ نیز بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضاییه متغیر است و معمولاً برای اوراق قضایی مانند شکواییه، تعرفه مشخصی دارد.

3. هزینه کارشناسی (در صورت لزوم):

   در برخی از پرونده های کیفری، برای اثبات جرم یا تعیین میزان خسارت، نیاز به نظریه کارشناسی متخصص (مانند کارشناس خط، کارشناس پزشکی قانونی، کارشناس تصادفات، کارشناس حسابداری) است. هزینه های کارشناسی بسته به نوع کارشناسی و پیچیدگی موضوع، متغیر است و معمولاً توسط شاکی (در ابتدا) پرداخت می شود. این هزینه ها در صورت محکومیت متهم، قابلیت مطالبه از او را دارند.

نحوه محاسبه و تغییرات سالانه نرخ ها:

هزینه های دادرسی و خدمات قضایی به صورت سالانه توسط ریاست قوه قضاییه تعیین و از طریق بخشنامه ها به اطلاع عموم و دفاتر خدمات قضایی می رسد. این نرخ ها ممکن است هر ساله افزایش یابند، بنابراین برای اطلاع از آخرین تعرفه ها، لازم است به وب سایت رسمی قوه قضاییه (عدل ایران) یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه شود.

هزینه احتمالی وکیل:

اگر شاکی تصمیم بگیرد برای تنظیم شکواییه و پیگیری پرونده از خدمات یک وکیل استفاده کند، باید هزینه های مربوط به حق الوکاله وکیل را نیز در نظر بگیرد. این مبلغ بسته به میزان تجربه وکیل، نوع جرم، پیچیدگی پرونده، و توافق میان وکیل و موکل، متفاوت خواهد بود و معمولاً به صورت درصدی از ارزش خواسته یا مبلغ ثابت تعیین می شود. مشاوره اولیه با وکیل می تواند به تخمین این هزینه کمک کند.

ثبت و پیگیری شکواییه: گام های عملی پس از نگارش

پس از نگارش و آماده سازی شکواییه، نوبت به ثبت رسمی و پیگیری آن در مراجع قضایی می رسد. این مرحله نیز دارای جزئیات و مراحلی است که برای هر شاکی ضروری است بداند.

نحوه ثبت شکواییه

در حال حاضر، رایج ترین و استانداردترین روش برای ثبت شکواییه، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است.

1. مراجعه حضوری: شاکی باید با در دست داشتن اصل و کپی مدارک هویتی (کارت ملی، شناسنامه) و تمامی مستندات و مدارک مرتبط با جرم، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور مراجعه کند.
2. تکمیل اطلاعات: کارشناسان دفتر، اطلاعات شکواییه (که قبلاً توسط شاکی تنظیم شده است) را در سامانه جامع قضایی ثبت می کنند. در صورت نیاز به تنظیم شکواییه از ابتدا، کارشناسان می توانند بر اساس اظهارات شاکی، متن شکواییه را تنظیم و به او ارائه دهند.
3. احراز هویت و امضا: پس از ورود اطلاعات و اسکن مدارک، شاکی متن نهایی شکواییه را مطالعه و تأیید می کند و با امضای خود، مسئولیت صحت اطلاعات را بر عهده می گیرد.
4. پرداخت هزینه ها: هزینه های مربوط به خدمات دفتر و تمبر دادرسی در همین مرحله پرداخت می شود.
5. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت نهایی، یک کد رهگیری و شماره پرونده به شاکی داده می شود که برای پیگیری های بعدی بسیار حیاتی است. همچنین یک پیامک تأیید ثبت شکواییه به شماره تلفن همراه شاکی ارسال می گردد.

اهمیت سامانه ثنا

سامانه ثنا (SANAA) سامانه ای است که قوه قضاییه برای تسهیل ارتباطات و ابلاغ اوراق قضایی به صورت الکترونیکی راه اندازی کرده است.

لزوم ثبت نام در سامانه ثنا

تمامی افراد حقیقی و حقوقی که به نوعی با سیستم قضایی در ارتباط هستند (شاکی، متهم، وکیل، شاهد و…)، باید در سامانه ثنا ثبت نام کنند. از این طریق، تمامی ابلاغیه ها، اخطاریه ها، و قرارهای صادره به صورت الکترونیکی و از طریق پنل کاربری فرد در سامانه ثنا ارسال می شود. این روش، جایگزین ابلاغ های فیزیکی شده و سرعت، دقت و امنیت ابلاغ ها را به طرز چشمگیری افزایش داده است.

نحوه افتتاح حساب ثنا

برای افتتاح حساب ثنا، می توانید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و با ارائه مدارک هویتی، اقدام به ثبت نام نمایید. پس از ثبت نام، یک نام کاربری و رمز عبور (شخصی) به شما داده می شود که با استفاده از آن می توانید وارد سامانه عدل ایران (adliran.ir) شده و به حساب کاربری ثنای خود دسترسی پیدا کنید. همچنین امکان ثبت نام اولیه آنلاین از طریق وب سایت ثنا وجود دارد، اما برای فعال سازی نهایی و احراز هویت، مراجعه حضوری به دفاتر الزامی است.

پیگیری شکواییه با کد ملی یا کد رهگیری

پس از ثبت شکواییه و دریافت کد رهگیری، شاکی می تواند وضعیت پرونده خود را به صورت آنلاین پیگیری کند.

آموزش گام به گام از طریق سامانه عدل ایران (adliran.ir):

1. به وب سایت سامانه عدل ایران به نشانی adliran.ir مراجعه کنید.
2. از بخش خدمات قضایی من یا سامانه های مربوط به ابلاغ الکترونیک، وارد قسمت ورود به سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی شوید.
3. با استفاده از نام کاربری (کد ملی) و رمز شخصی ثنای خود، وارد سامانه شوید.
4. پس از ورود، می توانید گزینه هایی مانند اطلاع رسانی برای اشخاص حقیقی، جستجوی پرونده یا مشاهده ابلاغیه را انتخاب کنید.
5. با وارد کردن شماره پرونده (۱۶ رقمی) یا کد رهگیری (مخصوص شکواییه)، می توانید جزئیات مربوط به پرونده خود را مشاهده کنید.

نمایش وضعیت پرونده:

در این بخش می توانید اطلاعات زیر را مشاهده کنید:

• تاریخ ثبت: زمان دقیق ثبت شکواییه.
• شعبه ارجاع: دادسرا یا شعبه ای که پرونده به آن ارجاع داده شده است.
• وضعیت فعلی پرونده: (مانند در حال بررسی، در مرحله تحقیقات، صدور قرار، ارسال به دادگاه و غیره).
• ابلاغیه های جدید: هرگونه دستور، قرار یا اخطاریه جدید که برای پرونده صادر شده است.

مراحل رسیدگی در مراجع قضایی پس از ثبت

پس از ثبت شکایت کیفری، پرونده مراحل مختلفی را در سیستم قضایی طی می کند:

1. ارجاع به دادسرا: شکواییه ابتدا به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم ارجاع داده می شود. در دادسرا، پرونده به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارسال می گردد.
2. انجام تحقیقات اولیه: دادیار یا بازپرس، مسئول انجام تحقیقات مقدماتی برای کشف حقیقت، جمع آوری ادله و شناسایی متهم است. این تحقیقات ممکن است شامل احضار شاکی برای ادای توضیحات بیشتر، تحقیق از شهود، اخذ گزارش از ضابطین (پلیس آگاهی)، استعلام از مراجع مختلف، یا دستور کارشناسی باشد.
3. احتمال صدور قرار تأمین برای متهم: در صورتی که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، بازپرس یا دادیار ممکن است برای اطمینان از حضور متهم و جلوگیری از فرار او، قرار تأمین کیفری (مانند وثیقه، کفالت، یا قرار بازداشت موقت) صادر کند.
4. صدور کیفرخواست یا قرار منع تعقیب:
   • اگر پس از انجام تحقیقات، دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم احراز شود، بازپرس قرار جلب به دادرسی را صادر و پرونده را برای تأیید کیفرخواست به دادستان ارسال می کند. دادستان نیز پس از تأیید، کیفرخواست را صادر و پرونده را به دادگاه کیفری صالح (کیفری یک یا دو) برای رسیدگی و صدور حکم ارسال می کند.
   • اما اگر دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد یا جرم محرز نگردد، قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب صادر می شود. شاکی می تواند به این قرار اعتراض کند.
5. فرآیند رسیدگی در دادگاه کیفری و صدور حکم نهایی: پس از صدور کیفرخواست، پرونده وارد مرحله دادگاه می شود. دادگاه پس از تشکیل جلسات رسیدگی، استماع دفاعیات متهم و وکیل او، و بررسی دلایل، اقدام به صدور رأی نهایی (حکم بر محکومیت یا برائت) می کند. این حکم نیز قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی است.

ثبت شکواییه اینترنتی (آنلاین)

در حال حاضر، امکان ثبت مستقیم شکواییه کیفری آنلاین (به این معنی که بتوان تمامی مراحل را از ابتدا تا انتها صرفاً از طریق اینترنت و بدون مراجعه حضوری انجام داد) وجود ندارد. با وجود پیشرفت های چشمگیر در خدمات الکترونیک قضایی و سامانه ثنا، مرحله نهایی ثبت شکواییه و تأیید اطلاعات و احراز هویت، همچنان نیازمند مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. این رویکرد به منظور اطمینان از هویت شاکی و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی اتخاذ شده است. لذا، در برابر سایت ها، کانال ها یا پیامک هایی که ادعای ثبت کامل شکایت به صورت آنلاین را دارند، هوشیار باشید و از ارائه اطلاعات شخصی و مالی خود به آن ها خودداری کنید، زیرا ممکن است با موارد کلاهبرداری مواجه شوید.

نکات کلیدی و توصیه های حقوقی برای نگارش و ارائه شکایت کیفری موفق

برای اینکه شکایت کیفری شما با موفقیت به نتیجه برسد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود، رعایت نکات حقوقی زیر می تواند راهگشا باشد:

صداقت و پرهیز از کذب گویی

در تمامی مراحل نگارش و ارائه شکواییه، صداقت کامل داشته باشید و از بیان اطلاعات نادرست، اغراق یا ادعاهای دروغین جداً پرهیز کنید. بیان اطلاعات خلاف واقع می تواند عواقب قانونی جدی برای شاکی به دنبال داشته باشد، از جمله محکومیت به جرم افترا، شهادت دروغ یا حتی شروع به تعقیب کیفری. نظام قضایی بر پایه حقیقت و عدالت استوار است و هرگونه تلاش برای انحراف آن با مجازات همراه خواهد بود.

اهمیت مشورت با وکیل

گرچه افراد عادی می توانند خودشان شکواییه تنظیم کنند، اما مشورت با یک وکیل متخصص کیفری می تواند مزایای بسیاری داشته باشد.

• چه زمانی مراجعه به وکیل ضروری است؟
  • جرائم پیچیده: در مواردی مانند کلاهبرداری های سازمان یافته، جرائم اقتصادی یا جرائم سایبری که نیاز به دانش حقوقی و فنی عمیق دارند.
  • خسارات بالا: زمانی که ضرر و زیان ناشی از جرم چشمگیر است و مطالبه صحیح آن اهمیت زیادی دارد.
  • عدم شناخت متهم: در مواردی که هویت یا نشانی متهم مشخص نیست و نیاز به انجام تحقیقات دقیق تر برای شناسایی او وجود دارد.
  • احتمال دفاع متهم: وقتی می دانید متهم نیز وکیل دارد و یا دفاعیات قوی خواهد داشت.

وکیل می تواند در تنظیم شکواییه به شکلی قانونی و قوی، جمع آوری مدارک، پیگیری مراحل دادرسی، و ارائه دفاعیات لازم، به شما کمک کند.

پرهیز از استفاده از اصطلاحات پیچیده حقوقی و نگارش به زبان ساده و قابل فهم

شکواییه باید برای همه، از جمله مقام قضایی، قابل فهم باشد. تلاش نکنید با استفاده از کلمات و اصطلاحات حقوقی پیچیده که معنی آن ها را دقیقاً نمی دانید، متن خود را حقوقی جلوه دهید. نگارش به زبان ساده، روان و صریح، به مقام قضایی کمک می کند تا سریع تر و دقیق تر به اصل موضوع پی ببرد و از سوءتفاهم ها جلوگیری می کند. اگر نیاز به ذکر ماده قانونی خاصی بود، وکیل یا مشاور حقوقی می تواند شما را راهنمایی کند.

جمع آوری و حفظ دقیق تمامی مدارک و مستندات

تمام مدارکی که به اثبات ادعای شما کمک می کنند، از جمله رسیدهای بانکی، پیامک ها، فیلم ها، عکس ها، فاکتورها، شهادت نامه ها و گزارش های پلیس، باید به دقت جمع آوری و حفظ شوند. از تمامی آن ها کپی تهیه کنید و اصل مدارک را نزد خود نگه دارید و صرفاً در صورت درخواست مقام قضایی ارائه دهید. هرگونه مدرکی که کوچکترین ارتباطی با جرم دارد، ممکن است در آینده کلیدی باشد.

آگاهی از مرور زمان در دعاوی کیفری و اهمیت زمان بندی برای طرح شکایت

در بسیاری از جرائم، قانون مرور زمان را پیش بینی کرده است. مرور زمان به این معنی است که اگر شاکی ظرف مدت معینی از تاریخ وقوع جرم (یا تاریخ اطلاع از آن)، اقدام به طرح شکایت نکند، دیگر حق پیگیری کیفری را نخواهد داشت و شکایت او غیرقابل استماع خواهد بود. این مدت زمان بسته به نوع جرم و شدت مجازات آن، متفاوت است. برای مثال، برخی جرائم دارای مرور زمان یک ساله هستند. بنابراین، در صورت وقوع جرم، لازم است در اسرع وقت اقدام به طرح شکایت کنید و از به تأخیر انداختن آن خودداری ورزید. مشورت با وکیل در این خصوص می تواند شما را از مهلت های قانونی مطلع سازد.

تفاوت شکایت با اتهام

در نگارش شکواییه، وظیفه شاکی این است که واقعه را شرح دهد و دلایل و مستندات خود را ارائه کند. اتهام زنی یا تعیین عنوان مجرمانه دقیق (مانند سرقت، کلاهبرداری، توهین و…) وظیفه مقام قضایی (بازپرس یا دادیار) است. بنابراین، در متن شکواییه، از به کار بردن جملاتی که مستقیماً به متهم انگ مجرمیت می زند، مانند متهم، یک سارق حرفه ای است یا او عمداً کلاهبرداری کرده است خودداری کنید. به جای آن، به توصیف اعمالی که متهم انجام داده و از نظر شما جرم تلقی می شود، بپردازید. این رویکرد حرفه ای و منطبق با اصول حقوقی است.

جمع بندی: با آگاهی و اطمینان، حق خود را مطالبه کنید

نحوه نوشتن شکایت کیفری و پیگیری آن، فرآیندی است که نیازمند آگاهی، دقت و صبر است. این راهنمای جامع تلاش کرد تا شما را با تمامی مراحل و نکات کلیدی لازم برای تنظیم، ثبت و پیگیری یک شکواییه مؤثر آشنا سازد. از تعریف پایه شکواییه و تفاوت آن با سایر اوراق قضایی گرفته تا جزئیات مربوط به هر بند از ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری و نحوه پیگیری آنلاین، همه و همه با هدف کاهش سردرگمی شما در مواجهه با سیستم قضایی و توانمندسازی برای احقاق حق خود ارائه شد.

به یاد داشته باشید که هر شهروندی در قبال جرمی که به او وارد شده، حق مطالبه و پیگیری دارد. با استفاده از دانش و ابزارهایی که در این مقاله شرح داده شد، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارید. در موارد پیچیده یا زمانی که احساس می کنید نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، از مشورت با یک متخصص حقوقی (وکیل دادگستری) غافل نشوید. اقدام آگاهانه و به موقع، کلید موفقیت در مسیر احقاق حقوق شماست.