سامانه ساجات الگوی هوشمندسازی فرایندهای نظارتی می شود؟

روش های سنتی نظارت محدودیت های زیادی دارند و توان کشف عمده تخلفات را ندارد اما با به کارگیری سامانه های هوشمند نظارتی می توان بسیاری از نواقص را برطرف کرد و تخلف و فساد را به موقع کشف نمود؛ در همین راستا سازمان برنامه و بودجه در قالب سامانه تشخیص صلاحیت عوامل نظام فنی اجرایی کشور و با هوشمندسازی نظارت گامی برای تحقق عدالت اجتماعی برداشته است.

به گزارش وب سازان شمال، محمد شیدایی، پژوهشگر دفتر مطالعات راهبردی رونق تولید در یادداشتی اختصاصی برای وب سازان شمال نوشت: در حال حاضر تعداد 37 دستگاه نظارتی در کشور فعالیت می کند و نظارت در سازمان های عالی نظارتی ازجمله دیوان محاسبات و سازمان بازرسی عمدتاً با روش ها و رویکردهای سنتی اجرا میشود. در رویکرد سنتی که متکی به افراد است نظارت، سرعت لازم را ندارد و نقش پیشگیرانه آن ضعیف است. درواقع بسیاری از تخلفات زمانی کشف می شود که هزینه های زیادی به کشور تحمیل شده و امکان جبران بخش زیادی از آنها وجود ندارد؛ اما با رویکردهای نوین نظارت ازجمله هوشمندسازی بخشی از فرایندهای نظارت و استفاده از ظرفیت های فناوری اطلاعات، می توان بخش زیادی از این نواقص را برطرف کرد و با پیشگیری و کشف به موقع فساد و تخلف، از هزینه های ناشی از آنها برای کشور کاست.

بررسی عملکرد گذشته و تبیین وضع موجود؛ رویکردهای سنتی حسابرسی جواب نمی دهد

عمده نظارت سازمان های نظارتی بر دستگاه های اجرایی به واسطه افراد ناظر مستقر در دستگاه های اجرایی با عناوین حسابرس و بازرس صورت می گیرد. اما این روش نقاط ضعف و محدودیت هایی دارد ازجمله: سرعت پایین رسیدگی، پیشگیرانه نبودن بخش مهمی از نظارت ها، عملکرد جزیره ای واحدهای نظارتی، ارایه اطلاعات ناقص و گمراه کننده توسط دستگاه اجرایی، عدم کشف یا کشف دیرهنگام بسیاری از تخلف ها، وابستگی زیاد نتایج نظارت به توانمندی فردی ناظر و… .

مشخص است که روش سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای نظارتی کشور نیست و محدودیت های فراوانی دارد. برای نمونه از دیوان محاسبات کشور به عنوان بازوی نظارت مالی مجلس شورای اسلامی انتظار می رود که بتواند در مبحث بودجه، نظارت جامعی داشته باشد. اما  تعداد دستگاه های اجرایی(حدود 4700 دستگاه)و حجم فعالیت آنها به حدی زیاد است که شاید بتوان گفت با رویکردهای سنتی حسابرسی اگر دیوان محاسبات کشور حجم نیروی انسانی خود را به بیش از پنج برابر تعداد فعلی برساند باز هم امکان اعمال نظارت دقیق، مستمر و به نحو کامل وجود ندارد.

هوش مصنوعی چگونه باعث افزایش نظارت می شود؟

هوشمندسازی نظارت به عنوان راهکار اساسی برای رفع عمده مسایل وضع موجود سازمانهای عالی نظارتی می باشد. نظارت هوشمند سیستمی مبتنی بر قابلیت های فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی است که بر پایه امکان جایگزینی هوش ماشینی در برخی فعالیت های انسانی و دستیابی به سرعت، دقت، صحت و جامعیت بیشتر در رسیدگیها به کمک ماشین شکل خواهد گرفت. در واقع برخی وظایف نظارت ازجمله کارهای قابل خودکارسازی و فرایندهای تکراری به این سامانه واگذار خواهد شد.

هوش مصنوعی می تواند بسیاری از کارهای غیرتخصصی را انجام دهد و نیروی نظارتی را آزاد کند تا بیشتر به عنوان یک مشاور عمل نماید و بازبینی و قضاوت بیشتری انجام دهد، به این ترتیب کیفیت و اطمینان کلی در نظارت ضمن کاهش همزمان خطر بهبود یابد. بنابراین انجام وظایف نظارتی با دقت، سرعت و جامعیت به مراتب بیشتر، نتیجه اصلی طراحی و به کارگیری سامانه های هوشمند نظارتی خواهد بود. استفاده از سامانه هوشمند نظارتی می تواند تاثیرات دیگری چون کاهش هزینه های نظارت، وابستگی کمتر نتایج به توانمندی های فردی، کشف به موقع عمده تخلفات و جرایم و تقویت نظارت پیشگیرانه و… را به همراه داشته باشد.

الزامات هوشمندسازی

هوشمندسازی نظارت، الزامات و پیشران هایی دارد که عناصری زیرساختی هستند و فرایند هوشمندسازی حسابرسی را تسهیل می کنند. درواقع بدون اجرای این موارد، توفیق هوشمندسازی نظارت در سازمانهای نظارتی بعید به نظر میرسد. این الزامات و پیشران ها عبارتند از:

تربیت و جذب متخصصان مورد نیاز: توسعه، پشتیبانی و استفاده از سیستم های نظارتی نیازمند مجموعه ای از متخصصان نرم افزار و سخت افزار است. ین افراد علاوه بر توانایی تعامل و استفاده از سیستم باید دارای توانایی های دیگری ازجمله سطوحی از دانش نظارتی باشند. همچنین برای تربیت، جذب و نگهداشت آن ها باید برنامه های خاصی تدارک دید.

بازطراحی ساختار وفرایندهای سازمانی نظارتی براساس الزامات هوشمندسازی: در حال حاضر ساختار سازمانی عمده سازمان های نظارتی متناسب با فرایندهای سنتی نظارت طراحی شده است و جهت هوشمندسازی نظارت لازم است ساختار سازمان نظارتی مربوطه بر اساس الزامات هوشمندسازی تغییر کند. در یک سازمان نظارتی، نحوه تعاملات و حتی جایگاه متخصصان تغییر خواهد کرد.

مدیریت تغییر: تجربه نشان داده است بهترین تغییرات اگر به درستی مدیریت نشوند خصوصاً در سازمان های دولتی با مقاومتهای جدی روبهرو شده و شکست خواهند خورد. بنابراین از یکسو باید موافقت و همراهی اجزای اصلی سازمان تامین شود و از سوی دیگر حمایت و همراهی برخی ذینفعان نیز ضروری است.

دسترسی برخط و بموقع به داده های دستگاه های اجرایی و سامانه های اطلاعاتی: دسترسی به پایگاه های داده دستگاههای اجرایی و سامانه های اطلاعاتی از مهم ترین زیرساختهای سامانه هوشمند است، چراکه سامانه هوشمند با داده، اطلاعات و دانش کار می کند و بدون اینها فعالیت آن بی معنا خواهد بود.

یکپارچه سازی سامانه های اطلاعاتی و مالی دستگاه های اجرایی: باید سامانه ها به گونه ای باشند که بتوان رکوردهای آن ها را به هم ارتباط داد. در خصوص سامانه های مالی باید زبان و فرمت مشترک استفاده شود. همچنین از ایجاد سامانه های مجزا باید اجتناب کرد.  برای این کار می توان پایگاه ملی داده ای ایجاد کرد و سطوح دسترسی هریک از دستگاه ها به آن را تعیین کرد.

استفاده از هوش مصنوعی در سازمان برنامه و بودجه

روش های سنتی نظارت محدودیت های زیادی دارند و توان کشف عمده تخلفات را ندارد. بسیاری از تخلفات زمانی آشکار می شود که هزینه های زیادی به کشور تحمیل شده است و امکان جبران این هزینه های وجود ندارد. اما با به کارگیری سامانه های هوشمند نظارتی می توان بسیاری از نواقص را برطرف کرد و تخلف و فساد را به موقع کشف نمود. این سامانه ها سرعت، دقت و صحت نظارت را افزایش می دهند و از بسیاری از هزینه های ناشی از آن می کاهند. در طول دولت سیزدهم با هدف شفافیت در برنامه ریزی و هوشمندسازی نظام برنامه ریزی کشوری، قدمی با محوریت سازمان برنامه و بودجه برداشته است. سامانه ساجات که مخفف سامانه تشخیص صلاحیت عوامل نظام فنی اجرایی کشور است، با این هدف راه اندازی شده است که تنها افراد و شرکت هایی بتوانند در مناقصات پروژه ها شرکت کنند که به صورت واقعی امتیاز موردنظر را کسب کرده باشند. این سامانه جهت استعلام مدارک تحصیلی با وزارت علوم، استعلام عدم کارمند بودن افراد درخواست کننده و یا سهام دار شرکت با سازمان امور استخدامی، جهت سنجش توان مالی شرکت جهت انجام پروژه با سازمان دارایی، تعداد افراد بیمه شده شرکت با سازمان بیمه، منظم بودن در پرداخت مالیات با سازمان امور مالیاتی کشور و… به صورت برخط ارتباط دارد. امید است با هوشمندسازی نظارت گامی برای تحقق عدالت اجتماعی برداشته شود.

پایان خبر وب سازان شمال