چک برگشتی تا چند سال رفع سو میشود

بر اساس قانون جدید بانک مرکزی، سوء اثر چک های برگشتی در صورتی که شکایتی علیه آن ها مطرح نشده باشد، پس از گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، به صورت خودکار رفع می شود. این تغییر مهم، فرصتی برای بسیاری از افراد و کسب وکارها فراهم کرده تا اعتبار بانکی خود را بازیابی کنند و از محرومیت های ناشی از چک برگشتی رهایی یابند. رفع سوء اثر چک برگشتی برای هر شخص حقیقی یا حقوقی که با این چالش مواجه است، از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که عدم اقدام به موقع می تواند منجر به محرومیت از خدمات بانکی و اعتباری شود.

چک برگشتی، به معنای عدم وصول وجه چک در زمان سررسید به دلیل نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده یا سایر دلایل قانونی است. این وضعیت، منجر به ثبت یک سابقه منفی (سوء اثر) در کارنامه بانکی صادرکننده می شود. این سابقه، پیامدهای جدی از جمله عدم امکان دریافت تسهیلات بانکی، عدم صدور دسته چک جدید، و حتی محدودیت در افتتاح حساب یا دریافت کارت بانکی را در پی دارد. برای اشخاص حقیقی، این محدودیت ها می تواند در برنامه ریزی های مالی و زندگی روزمره اختلال ایجاد کند و برای کسب وکارها، به معنای توقف فعالیت های تجاری و کاهش اعتبار در بازار است. آگاهی از قوانین و روش های رفع سوء اثر چک برگشتی، کلید حل این مشکلات و بازیابی سلامت مالی و اعتباری است.

قانون جدید سه ساله رفع سوء اثر چک برگشتی: جزئیات و شرایط

یکی از مهم ترین تحولات در نظام بانکی کشور در سال های اخیر، مربوط به مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی است. بخشنامه های جدید بانک مرکزی و قوه قضائیه، تغییرات قابل توجهی را در این زمینه اعمال کرده اند که آشنایی با آن ها برای تمامی افرادی که با چک سروکار دارند، ضروری است.

مدت زمان انقضای خودکار: ۳ سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت

بر اساس ماده قانونی و بخشنامه های ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی و با همکاری مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، بانک ها موظف شده اند آن دسته از چک های برگشتی را که از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت آن ها سه سال گذشته و در این مدت هیچ گونه شکایت حقوقی یا کیفری نسبت به آن ها در سامانه ثنا ثبت نشده است، به صورت خودکار رفع سوء اثر کنند. این یعنی اگر دارنده چک در طول سه سال از برگشت خوردن چک، هیچ گونه اقدامی برای وصول آن از طریق مراجع قضایی یا ثبتی انجام نداده باشد، سابقه برگشتی چک از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی حذف خواهد شد.

این شرط، نقطه عطفی در قوانین مربوط به چک برگشتی است، زیرا پیش از این، مدت زمان انقضای خودکار سوابق چک برگشتی ۷ سال بود. کاهش این مدت به ۳ سال، بار بزرگی را از دوش بسیاری از افراد برداشته و فرآیند بازیابی اعتبار بانکی را تسریع بخشیده است. این تغییر نشان دهنده رویکرد جدید قانون گذار برای تسهیل فرآیندها و کاهش تبعات طولانی مدت ناشی از چک های برگشتی است، مشروط بر آنکه دارنده چک نیز پیگیر وصول مطالبات خود نباشد.

برای چک هایی که در گذشته و پیش از اعمال قانون جدید برگشت خورده اند نیز، همین قانون ۳ ساله اعمال می شود. به این معنا که اگر از تاریخ برگشت چک های قدیمی نیز ۳ سال گذشته باشد و هیچ شکایت قضایی یا ثبتی علیه آن ها ثبت نشده باشد، مشمول رفع سوء اثر خودکار خواهند شد. این موضوع به بازگشت بسیاری از افراد و کسب وکارها به چرخه خدمات بانکی کمک شایانی می کند.

قانون سه ساله رفع سوء اثر چک برگشتی، گامی مهم در جهت تسهیل فرآیندهای بانکی و کاهش بوروکراسی برای افرادی است که با چک های برگشتی مواجه شده اند، مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری از سوی دارنده چک.

روش های جامع و گام به گام رفع سوء اثر چک برگشتی

رفع سوء اثر چک برگشتی از طرق مختلفی امکان پذیر است که هر یک شرایط و مراحل خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب بستگی به وضعیت چک و دسترسی به لاشه یا دارنده آن دارد. در ادامه، به بررسی تمامی این روش ها به صورت جامع و گام به گام می پردازیم:

روش اول: با وجود لاشه چک

اگر لاشه چک برگشتی در اختیار شماست، می توانید از دو روش اصلی برای رفع سوء اثر استفاده کنید:

تامین موجودی و وصول چک توسط ذی نفع

یکی از رایج ترین و مستقیم ترین روش ها، تامین موجودی حساب و پرداخت وجه چک به دارنده آن است. مراحل این روش به شرح زیر است:

1. واریز کسری مبلغ: صادرکننده چک باید مبلغ کسری موجودی را به حساب جاری خود که چک از آن صادر شده، واریز کند.
2. اطلاع رسانی بانک: بانک موظف است پس از تامین موجودی، این موضوع را به دارنده چک (همان شخصی که گواهینامه عدم پرداخت به نام او صادر شده) اطلاع دهد.
3. وصول چک توسط دارنده: دارنده چک با مراجعه به بانک، می تواند وجه چک را دریافت کند.
4. رفع سوء اثر: پس از وصول وجه توسط دارنده، بانک به صورت خودکار نسبت به رفع سوء اثر از سابقه چک برگشتی اقدام می کند.

نکته مهم: بر اساس بخشنامه اخیر بانک مرکزی، دیگر نیازی به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی (مثلاً دو برابر) برای رفع سوء اثر نیست. صادرکنندگان چک می توانند با واریز مابه التفاوت مبلغ چک و موجودی مسدود شده در حساب جاری خود، زمینه رفع سوء اثر را فراهم کنند. این بخشنامه با هدف کاهش فشار مالی بر افراد و تسهیل فرآیند رفع سوء اثر ابلاغ شده است.

ارائه لاشه چک برگشتی به بانک توسط صادرکننده (پس از توافق خارج از بانک)

گاهی اوقات صادرکننده و دارنده چک، خارج از سیستم بانکی با یکدیگر به توافق می رسند. این توافق می تواند شامل پرداخت نقدی وجه چک، صدور چک جدید، یا هر روش دیگری برای تسویه باشد. پس از این توافق و بازپس گیری لاشه چک، صادرکننده می تواند برای رفع سوء اثر اقدام کند:

1. توافق با دارنده: صادرکننده با دارنده چک مذاکره کرده و وجه چک را خارج از بانک پرداخت می کند یا به نحوی دیگر رضایت او را جلب کرده و لاشه چک برگشتی را پس می گیرد.
2. تحویل لاشه چک به بانک: صادرکننده لاشه چک برگشتی را به شعبه بانکی که چک را برگشت زده است، تحویل می دهد.
3. دریافت رسید: بانک در قبال دریافت لاشه چک، رسیدی به صادرکننده ارائه می دهد.
4. رفع سوء اثر: بانک پس از دریافت لاشه و اطمینان از صحت آن، مراحل رفع سوء اثر را انجام می دهد.

روش دوم: در صورت عدم دسترسی به لاشه چک

در شرایطی که لاشه چک برگشتی بنا به دلایلی همچون مفقودی، سرقت یا پارگی در دسترس نباشد و دارنده نیز لاشه را در اختیار ندارد، می توان از روش های جایگزین برای رفع سوء اثر استفاده کرد:

ارائه رضایت نامه محضری دارنده چک به بانک

اگر لاشه چک در دسترس نیست اما دارنده چک برای همکاری و رفع مشکل آمادگی دارد، این روش قابل اجرا است:

1. مراجعه دارنده به دفترخانه: دارنده چک (ذی نفع) باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند.
2. تنظیم رضایت نامه: در دفترخانه، دارنده چک یک رضایت نامه رسمی مبنی بر دریافت طلب خود و رضایت برای رفع سوء اثر چک را تنظیم و امضا می کند. این رضایت نامه باید به مهر دفترخانه ممهور شود.
3. تحویل رضایت نامه به صادرکننده/بانک: صادرکننده چک، رضایت نامه محضری را از دارنده دریافت کرده و به شعبه بانکی که چک را برگشت زده است، ارائه می دهد.
4. رفع سوء اثر: بانک پس از بررسی و تایید صحت رضایت نامه محضری، مراحل رفع سوء اثر از سابقه چک را آغاز می کند.

نکته: در صورتی که دارنده چک، یک شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، ارائه یک نامه رسمی با سربرگ و مهر آن سازمان، جایگزین رضایت نامه محضری خواهد بود.

واریز وجه چک به حساب جاری و مسدود نمودن آن به مدت ۱۲ ماه (در صورت عدم دسترسی به دارنده)

این روش برای شرایطی است که نه به لاشه چک دسترسی است و نه به دارنده چک (مثلاً متواری شده یا نشانی او در دسترس نیست). در این حالت، صادرکننده می تواند مبلغ چک را به حساب خود واریز کرده و درخواست مسدودی آن را بدهد:

1. شرایط لازم: این روش تنها در صورتی امکان پذیر است که حساب جاری صادرکننده توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد و دسترسی به دارنده چک وجود نداشته باشد.
2. واریز مبلغ و درخواست مسدودی: صادرکننده معادل وجه چک برگشتی را به حساب جاری خود واریز می کند و کتباً از بانک درخواست مسدود کردن این مبلغ را برای پرداخت به دارنده چک، به مدت حداکثر ۱۲ ماه، می دهد.
3. اطلاع رسانی بانک: بانک موظف است ظرف ۵ روز کاری، از طریق نامه یا سایر روش های مطمئن، تامین وجه و مسدود شدن آن را به دارنده چک اطلاع دهد.
4. رفع سوء اثر: پس از اطلاع رسانی و در صورت عدم مراجعه دارنده طی ۱۲ ماه، یا در صورت مراجعه و دریافت وجه، بانک نسبت به رفع سوء اثر اقدام می کند.

نکات مهم: مبلغ مسدود شده در این مدت ۱۲ ماهه، توسط صادرکننده قابل برداشت نخواهد بود. هدف از این روش، فراهم کردن راهی برای تسویه با دارنده چک در صورت عدم دسترسی به وی و در عین حال، رفع سوء اثر از سوابق صادرکننده است.

روش سوم: از طریق مراجع قانونی

در برخی موارد، رفع سوء اثر چک برگشتی از طریق دخالت مراجع قضایی یا ثبتی صورت می گیرد:

ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر یا برائت ذمه

اگر پرونده چک برگشتی به مراجع قضایی ارجاع شده و در نهایت، دادگاه حکمی مبنی بر رفع سوء اثر یا برائت ذمه صادرکننده (به این معنا که صادرکننده هیچ بدهی بابت چک ندارد) صادر کند، می توان با استفاده از این حکم برای رفع سوء اثر اقدام کرد:

1. اخذ حکم قضایی: صادرکننده چک از طریق پیگیری حقوقی در دادگاه، حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر یا برائت ذمه خود را دریافت می کند.
2. ارائه حکم به بانک: حکم قطعی دادگاه به شعبه بانکی که چک را برگشت زده است، ارائه می شود.
3. رفع سوء اثر: بانک پس از تایید صحت و اعتبار حکم قضایی، مراحل رفع سوء اثر را از سامانه مرکزی انجام می دهد.

ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی ذی صلاح (در صورت ارجاع چک به ثبت)

گاهی اوقات دارنده چک، از طریق اداره ثبت اسناد و املاک برای وصول وجه چک اقدام کرده و لاشه چک به پرونده اجرایی ثبت الصاق می شود. در این حالت، امکان ارائه لاشه چک به بانک وجود ندارد:

1. ارجاع چک به ثبت: دارنده چک برای وصول از طریق اداره ثبت اقدام کرده و اصل لاشه چک به این اداره تحویل داده شده است.
2. اخذ نامه رسمی: صادرکننده با ارائه مستندات مربوط به اتمام عملیات اجرایی یا تعیین تکلیف چک در اداره ثبت، یک نامه رسمی از این مرجع (یا تصویر برابر اصل اجرائیه) دریافت می کند که شماره، تاریخ و مبلغ چک در آن قید شده باشد.
3. ارائه نامه به بانک: این نامه رسمی به عنوان جایگزین لاشه چک به بانک ارائه می شود.
4. رفع سوء اثر: بانک بر اساس این نامه و طبق مواد ۱۸۳ الی ۱۹۳ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، نسبت به رفع سوء اثر از چک اقدام می کند.

مدت زمان عملیاتی رفع سوء اثر و جزئیات هزینه ها

پس از انجام یکی از روش های فوق برای رفع سوء اثر چک برگشتی، سوالی که مطرح می شود این است که چقدر طول می کشد تا این سابقه منفی از سیستم بانکی حذف شود و حساب ها به حالت عادی بازگردند؟ همچنین، هزینه های مرتبط با این فرآیند چقدر است؟

مدت زمان پس از اقدام

پس از اینکه صادرکننده چک یکی از مراحل لازم برای رفع سوء اثر را (مانند تامین موجودی، ارائه لاشه چک، رضایت نامه محضری یا حکم قضایی) در بانک انجام می دهد، بانک موظف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا عملیات رفع سوء اثر صورت گیرد. معمولاً این فرآیند ۷ تا ۱۰ روز کاری به طول می انجامد. البته، این زمان تقریبی است و ممکن است در برخی موارد به دلیل پیچیدگی های سیستمی یا اداری کمی بیشتر شود.

پس از گذشت این مدت، صادرکننده می تواند با استفاده از روش های استعلام آنلاین یا حضوری، از وضعیت سابقه چک برگشتی خود آگاه شود. در صورتی که پس از گذشت ۱۰ روز همچنان سابقه چک برگشتی در سیستم نمایش داده می شود، مراجعه حضوری به بانک و پیگیری مستقیم از مسئولین مربوطه ضروری است.

هزینه ها و کارمزدها

فرآیند مربوط به چک برگشتی، شامل برخی هزینه ها و کارمزدها می شود که باید مورد توجه قرار گیرد:

• هزینه صدور گواهینامه عدم پرداخت: در زمان برگشت خوردن چک، بانک یک گواهینامه عدم پرداخت صادر می کند که شامل کارمزد است. این کارمزد عموماً در حدود ۱۲,۰۰۰ تومان است.
• هزینه رفع سوء اثر: برای انجام مراحل رفع سوء اثر در بانک، کارمزد جداگانه ای دریافت می شود. این هزینه معمولاً در دو مرحله و در مجموع حدود ۱۴,۰۰۰ تومان (شامل 12,000 + 2,000 تومان) است.

بنابراین، مجموع کارمزدهایی که بانک ها بابت فرآیندهای برگشت و رفع سوء اثر یک چک دریافت می کنند، در حدود ۲۶,۰۰۰ تومان است. البته این مبالغ ممکن است بر اساس بخشنامه های جدید بانک مرکزی تغییر کند و لازم است قبل از هر اقدامی، از مبالغ دقیق در بانک مربوطه استعلام گرفته شود.

فرصت ۱۰ روزه اولیه: اهمیت و پیامدهای نادیده گرفتن آن

قانون گذار برای صادرکنندگان چک فرصتی محدود اما مهم را در نظر گرفته است تا قبل از افشای عمومی سابقه چک برگشتی، نسبت به رفع سوء اثر اقدام کنند. این فرصت طلایی، ۱۰ روز پس از تاریخ برگشت خوردن چک است.

پس از اینکه چکی برگشت می خورد و گواهینامه عدم پرداخت صادر می شود، صادرکننده چک ۱۰ روز مهلت دارد تا به یکی از روش های قانونی (مانند تامین موجودی و پرداخت به دارنده) نسبت به رفع سوء اثر اقدام کند. این مهلت با هدف جلوگیری از عواقب گسترده تر برای صادرکننده در نظر گرفته شده است.

پیامدهای عدم اقدام در این مهلت

در صورتی که صادرکننده چک در این مهلت ۱۰ روزه، نسبت به رفع سوء اثر اقدام نکند، بانک مرکزی موظف است اطلاعات مربوط به گواهینامه عدم پرداخت را از طریق سامانه های مربوط، در دسترس:

• تمامی بانک ها
• مؤسسات اعتباری غیر بانکی
• و حتی عموم مردم (از طریق سامانه های استعلام چک)

قرار دهد. این افشای اطلاعات عمومی، منجر به ثبت نام صادرکننده در لیست سیاه بانکی شده و علاوه بر محرومیت از تمامی خدمات و تسهیلات بانکی، می تواند به اعتبار شغلی و اجتماعی فرد نیز لطمه جدی وارد کند. از این رو، آگاهی و اقدام به موقع در این بازه ۱۰ روزه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

قوانین و مقررات تکمیلی مهم (آپدیت 1403)

قوانین مربوط به چک برگشتی پیوسته در حال تغییر و به روزرسانی هستند تا هم نظم بیشتری به مبادلات پولی ببخشند و هم راهکارهای مناسب تری برای رفع مشکلات ناشی از آن ارائه دهند. در ادامه به برخی از مهم ترین به روزرسانی ها و نکات قانونی سال ۱۴۰۳ می پردازیم:

امکان افتتاح حساب جاری بدون دسته چک برای افراد دارای سابقه چک برگشتی

در گذشته، اگر فردی سابقه چک برگشتی یا بدهی غیرجاری داشت، مجاز به افتتاح هیچ گونه حساب جاری نبود. این ممنوعیت گاهی باعث مشکلات زیادی برای افراد در انجام امور مالی روزمره می شد. اما با اصلاحیه ای که توسط شورای پول و اعتبار صورت گرفت، این ممنوعیت برداشته شده است.

اکنون، اشخاص حقیقی و حقوقی که فاقد شرایط اخذ دسته چک (به دلیل سابقه چک برگشتی یا بدهی) هستند، می توانند نسبت به افتتاح حساب جاری اقدام کنند، اما این حساب ها بدون دسته چک صادر می شوند. این نوع حساب جاری می تواند برای دریافت و پرداخت های الکترونیکی، حقوق، یارانه و سایر تراکنش هایی که نیازی به برگ چک فیزیکی ندارند، مورد استفاده قرار گیرد. این تغییر، امکان دسترسی به خدمات بانکی پایه را برای افراد دارای سابقه برگشتی فراهم می کند، هرچند که برای دریافت دسته چک، همچنان باید مفاد و شرایط خاص آن رعایت شود.

شرایط خاص دریافت دسته چک جدید برای بنگاه های اقتصادی و تولیدی

یکی از مهم ترین چالش ها برای بنگاه های اقتصادی و تولیدی دارای چک برگشتی، عدم امکان دریافت دسته چک جدید است که می تواند فعالیت آن ها را مختل کند. قانون گذار برای این دسته از فعالان اقتصادی، شرایط ویژه ای را برای دریافت دسته چک جدید در نظر گرفته است، حتی اگر سوابق چک برگشتی آن ها هنوز رفع سوء اثر نشده باشد. این شرایط به منظور حمایت از تولید و حفظ اشتغال است و شامل ۴ شرط اساسی است:

1. ارائه اظهارنامه مالیاتی ثبت شده: بنگاه اقتصادی باید اظهارنامه مالیاتی خود را به طور منظم به مرجع مالیاتی تسلیم کرده باشد.
2. ارائه لیست واریز حق بیمه: لیست بیمه کارکنان باید به صورت کامل و منظم به سازمان تامین اجتماعی ارسال و حق بیمه پرداخت شده باشد.
3. تسهیل در تداوم فعالیت: صدور دسته چک جدید باید به تداوم فعالیت واحد اقتصادی کمک کرده و از تعطیلی آن پیشگیری کند.
4. حفظ اشتغال: صدور دسته چک باید به حفظ اشتغال موجود و جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی شاغل در آن واحد اقتصادی منجر شود.

متقاضی دریافت دسته چک جدید با داشتن این شرایط، باید درخواست خود را همراه با مصوبه هیئت مدیره و مستندات توجیهی به امضای مدیرعامل بانک، برای بانک مرکزی ارسال کند. بانک مرکزی پس از بررسی دقیق شرایط، نسبت به تمهیدات لازم برای اعطای دسته چک به مشتری اقدام خواهد کرد. البته لازم به ذکر است که صدور دسته چک جدید برای مشتریانی که حساب جاری شان به دلایل قانونی یا با تصمیم مرجع قضایی مسدود شده باشد، همچنان ممنوع است.

قانون مسدودسازی اولیه موجودی در حساب ها

بر اساس قانون جدید چک، پس از برگشت خوردن چک، کسری مبلغ چک در تمامی حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده، تا سقف مبلغ چک، مسدود می شود. این مسدودسازی تا زمان رفع سوء اثر چک ادامه خواهد داشت. همچنین، هرگونه واریز به این حساب ها (تا سقف مبلغ کسری چک برگشتی) نیز به نفع دارنده چک مسدود شده و تا زمان رفع سوء اثر، امکان برداشت از آن وجود نخواهد داشت. این قانون با هدف تامین هرچه سریع تر وجه چک و حمایت از دارنده آن، وضع شده است و نقش مهمی در کاهش ریسک معاملات چک ایفا می کند.

استعلام وضعیت چک برگشتی و پیگیری رفع سوء اثر

پس از اینکه چکی برگشت می خورد یا اقداماتی برای رفع سوء اثر آن انجام می شود، لازم است وضعیت آن پیگیری و استعلام شود. این کار به شما کمک می کند تا از به روز بودن اطلاعات بانکی خود اطمینان حاصل کنید و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهید.

روش های استعلام

دو روش اصلی برای استعلام وضعیت چک برگشتی و سابقه آن وجود دارد:

استعلام آنلاین (معرفی اپلیکیشن ساد ۲۴)

برای سهولت و سرعت در استعلام چک های برگشتی، اپلیکیشن ها و سامانه های آنلاین متعددی وجود دارد که از طریق اتصال به سیستم بانک مرکزی، اطلاعات مربوطه را در اختیار کاربران قرار می دهند. یکی از پرکاربردترین این ابزارها، اپلیکیشن ساد ۲۴ است. این اپلیکیشن امکان استعلام رایگان صیادی را فراهم می کند و می تواند تعداد و مشخصات چک های برگشتی، و همچنین وضعیت رفع سوء اثر آن ها را نمایش دهد.

برای استفاده از اپلیکیشن ساد ۲۴، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. نصب اپلیکیشن: ابتدا اپلیکیشن ساد ۲۴ را روی تلفن همراه خود نصب کنید.
2. ورود به بخش استعلام: پس از ورود به اپلیکیشن، گزینه استعلام صیاد را که معمولاً در قسمت بالای صفحه قرار دارد، انتخاب کنید.
3. وارد کردن اطلاعات چک: در صفحه جدید، شماره صیاد ۱۶ رقمی چک خود را وارد کرده و دکمه استعلام را بزنید.
4. تایید هزینه: سیستم به شما اعلام می کند که هزینه هر استعلام ۳۵۰ تومان است که توسط بانک مرکزی از سیم کارت شما کسر می شود. پس از مطالعه، گزینه تایید را انتخاب کنید.
5. انتظار برای نتیجه: ممکن است استعلام از بانک مرکزی کمی زمان بر باشد. پس از گذشت مدت کوتاهی، نتیجه استعلام برای شما نمایش داده خواهد شد.

استعلام حضوری (مراجعه به بانک مرکزی برای تعداد بالای چک)

استفاده از اپلیکیشن ساد ۲۴ برای افرادی که تعداد چک های برگشتی کمی دارند، بسیار مفید است. اما اگر تعداد چک های برگشتی شما زیاد است و نیاز به جزئیات بیشتر دارید، یا در استعلام آنلاین به مشکلی برخورد کردید، می توانید به صورت حضوری به بانک مرکزی مراجعه کنید. در این روش، کارشناسان بانک مرکزی می توانند اطلاعات کامل و دقیقی از سوابق چک های برگشتی شما ارائه دهند.

تفسیر نتایج استعلام

نتایج استعلام وضعیت چک برگشتی معمولاً به چند صورت نمایش داده می شود:

• سفید: این وضعیت به معنای عدم وجود هرگونه سابقه چک برگشتی برای صادرکننده است. یا از ابتدا چکی برگشت نخورده، یا تمامی موارد برگشتی به طور کامل رفع سوء اثر شده اند.
• نارنجی/زرد: ممکن است نشان دهنده وجود چک برگشتی باشد که هنوز رفع سوء اثر نشده یا در فرآیند رفع سوء اثر قرار دارد.
• قرمز: معمولاً به معنای وجود سابقه فعال چک برگشتی و محدودیت های بانکی جدی است.

آگاهی از نحوه استعلام و تفسیر نتایج آن، به شما کمک می کند تا به موقع از وضعیت اعتبار بانکی خود مطلع شوید و اقدامات لازم را برای حفظ یا بازیابی آن انجام دهید.

چالش های رایج و پاسخ به دغدغه های کاربران

با وجود قوانین و روش های مشخص برای رفع سوء اثر چک برگشتی، کاربران ممکن است با چالش ها و سوالات متعددی مواجه شوند. در این بخش به برخی از دغدغه های رایج و پاسخ های مرتبط با آن ها می پردازیم:

چرا با وجود گذشت ۳ سال، رفع سوء اثر انجام نشده است؟

بر اساس قانون جدید، پس از ۳ سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، در صورتی که شکایتی (حقوقی یا کیفری) علیه چک ثبت نشده باشد، سوء اثر به صورت خودکار رفع می شود. اما ممکن است در عمل، برخی افراد با وجود رعایت این شرایط، همچنان سابقه برگشتی را در سیستم بانکی خود مشاهده کنند. دلایل این امر می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عدم ثبت صحیح اطلاعات: گاهی اطلاعات در سامانه های بانکی یا قضایی به درستی ثبت یا به روزرسانی نمی شود.
• وجود شکایت پنهان یا جدید: ممکن است شکایتی علیه چک (حتی اگر به صورت رسمی به صادرکننده ابلاغ نشده باشد) در مراجع قضایی ثبت شده باشد که مانع از رفع سوء اثر خودکار می شود.
• نیاز به پیگیری بانکی: در برخی موارد، سیستم به طور خودکار عمل نمی کند و نیاز به مراجعه حضوری به بانک و درخواست کتبی برای رفع سوء اثر از طریق مرور زمان وجود دارد. بانک ها موظف اند پس از استعلام سامانه ثنا و اطمینان از عدم وجود شکایت، با درج کد ۶ در سامانه، نسبت به رفع سوء اثر اقدام کنند.

اگر دارنده چک متواری باشد یا به آن دسترسی نباشد، چکار کنیم؟

در این شرایط که دسترسی به دارنده چک (برای گرفتن لاشه یا رضایت نامه) امکان پذیر نیست، بهترین راهکار استفاده از روش واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود نمودن آن به مدت ۱۲ ماه است. صادرکننده باید معادل وجه چک را به حساب جاری خود واریز کرده و کتباً از بانک درخواست مسدود کردن آن را برای پرداخت به دارنده (در صورت مراجعه) به مدت حداکثر یک سال نماید. بانک پس از اطلاع رسانی به دارنده (در صورت وجود نشانی) و گذشت مدت مذکور، نسبت به رفع سوء اثر اقدام خواهد کرد.

اگر لاشه چک گم شده باشد و دارنده رضایت ندهد؟

اگر لاشه چک گم شده باشد و دارنده نیز حاضر به دادن رضایت نامه محضری نباشد، وضعیت پیچیده تر می شود. در این حالت، اگر دسترسی به دارنده ممکن نیست، باز هم می توان از روش واریز و مسدودی ۱۲ ماهه استفاده کرد. اگر دارنده حاضر به رضایت نباشد اما در دسترس باشد، ممکن است نیاز به پیگیری حقوقی و طرح دعوا در دادگاه برای اثبات تسویه یا برائت ذمه باشد تا حکم قضایی برای رفع سوء اثر دریافت شود.

چگونه برای چک های قدیمی (مثلاً ۸-۹ سال پیش) اقدام کنیم؟

برای چک های بسیار قدیمی که ۸-۹ سال از تاریخ برگشت آن ها می گذرد، در صورت عدم وجود هرگونه شکایت قضایی یا ثبتی، معمولاً رفع سوء اثر خودکار باید انجام شده باشد، چرا که قانون ۳ ساله نیز مدت زمان کمتری است. اگر همچنان سابقه برگشتی در سیستم وجود دارد، حتماً باید به شعبه بانکی مربوطه مراجعه و با درخواست کتبی، پیگیری کنید. از آن ها بخواهید با استعلام مجدد از سامانه ثنا، از عدم وجود شکایت اطمینان حاصل کرده و رفع سوء اثر را از طریق مرور زمان (کد ۶) ثبت کنند.

آیا رفع سوء اثر در شهرستان محل سکونت امکان پذیر است؟

بله، اکثر فرآیندهای مربوط به رفع سوء اثر چک برگشتی قابلیت انجام در تمامی شعب بانک مربوطه را دارند و نیازی نیست حتماً به شعبه صادرکننده چک یا محل برگشت آن مراجعه کنید. البته برای اطمینان بیشتر و جلوگیری از اتلاف وقت، بهتر است قبل از مراجعه، با شعبه مورد نظر خود تماس گرفته و از جزئیات و امکان پذیری خدمات اطمینان حاصل کنید. به خصوص در مورد ارائه رضایت نامه محضری یا لاشه چک، می توانید به هر شعبه ای از بانک مراجعه کنید.

آیا بعد از رفع سوء اثر، بلافاصله می توان دسته چک جدید گرفت؟

پس از رفع سوء اثر چک برگشتی، سابقه منفی از کارنامه شما حذف می شود، اما این به معنای دریافت فوری دسته چک جدید نیست. برای دریافت دسته چک صیادی، شما باید مجدداً تمامی مراحل و شرایط مربوط به دریافت دسته چک جدید را طی کنید. این مراحل شامل اعتبارسنجی مجدد، بررسی سوابق مالی، و سایر ضوابطی است که بانک مرکزی برای صدور دسته چک صیادی تعیین کرده است. بنابراین، رفع سوء اثر صرفاً پیش شرط لازم برای درخواست دسته چک جدید است، نه تضمین فوری صدور آن.

مسدود شدن حساب ها و کارت های بانکی، حتی اگر مربوط به چک برگشتی نباشند

بر اساس قوانین جاری، در صورت برگشت خوردن چک، نه تنها حساب صادرکننده آن چک، بلکه تمامی حساب ها و کارت های بانکی وی در هر بانکی، تا سقف کسری مبلغ چک، مسدود می شوند. این مسدودی به صورت سیستمی و خودکار اعمال می شود و شامل تمامی حساب هایی است که به نام صادرکننده چک ثبت شده اند، حتی اگر مستقیماً به آن چک برگشتی ارتباطی نداشته باشند. هدف از این اقدام، تضمین تامین وجه چک برگشتی و افزایش فشار بر صادرکننده برای رفع مشکل است. رفع این مسدودی تنها پس از رفع سوء اثر کامل چک برگشتی امکان پذیر خواهد بود.

نتیجه گیری و اهمیت حفظ اعتبار بانکی

چک برگشتی، پدیده ای است که می تواند عواقب مالی و اعتباری جدی برای اشخاص حقیقی و حقوقی به همراه داشته باشد. از محرومیت در دریافت تسهیلات بانکی گرفته تا محدودیت در افتتاح حساب و حتی ضربه به اعتبار تجاری، همگی از پیامدهای ناخوشایند این اتفاق هستند. اما با ابلاغ قوانین جدید و به روزرسانی های صورت گرفته، به خصوص تغییر مدت زمان رفع سوء اثر خودکار از ۷ سال به ۳ سال (در صورت عدم وجود شکایت قضایی)، راهکارهای موثرتری برای حل این چالش ها فراهم شده است.

آگاهی کامل از تمامی روش های رفع سوء اثر، اعم از تامین موجودی و ارائه لاشه چک، اخذ رضایت نامه محضری، واریز و مسدودسازی ۱۲ ماهه وجه در حساب، یا پیگیری از طریق مراجع قضایی و ثبتی، برای هر فردی که با چک سروکار دارد، حیاتی است. همچنین، درک فرصت ۱۰ روزه اولیه پس از برگشت چک و قوانین جدید مربوط به افتتاح حساب بدون دسته چک یا شرایط ویژه دریافت دسته چک برای بنگاه های اقتصادی، می تواند به تصمیم گیری های صحیح و به موقع کمک شایانی کند.

نهایتاً، حفظ اعتبار بانکی و مالی، ستون فقرات هر فعالیت اقتصادی و برنامه ریزی مالی شخصی است. با پیگیری دقیق، اقدام به موقع و بهره گیری از اطلاعات صحیح، می توان از تبعات ناخواسته چک برگشتی پیشگیری کرده و در صورت بروز مشکل، به بهترین نحو آن را مدیریت و رفع نمود.