چرا فرزند قبل از پدر بمیرد ارث نمی برد؟ بررسی جامع قوانین و راهکارهای حقوقی

یکی از سؤالات رایج در زمینه قوانین ارث این است که چرا فرزندی که قبل از پدرش فوت می کند، از او ارث نمی برد. پاسخ این پرسش در اصل بنیادین قوانین ارث نهفته است: وارث باید در لحظه فوت مورث (متوفی) زنده باشد تا بتواند ارث ببرد. این قانون، که هم ریشه در فقه اسلامی دارد و هم در قانون مدنی ایران به صراحت بیان شده است، مانع از ارث بری فرزند از پدر یا مادری می شود که پیش از آن ها از دنیا رفته است. آگاهی از این قاعده و استثنائات محدود آن، برای جلوگیری از سوءتفاهمات و اختلافات خانوادگی بسیار ضروری است. قوانین ارث در ایران پیچیدگی های خاص خود را دارند که درک صحیح آن ها نیازمند بررسی دقیق است.

موضوع ارث و تقسیم آن، همواره یکی از حساس ترین و چالش برانگیزترین مسائل حقوقی و خانوادگی بوده است. فوت یکی از اعضای خانواده، علاوه بر غم و اندوه، مسائل حقوقی متعددی را نیز به همراه دارد که عدم آگاهی از آن ها می تواند به اختلافات و مشکلات طولانی مدت منجر شود. یکی از این مسائل، پرسش درباره وضعیت ارث بری فرزندی است که پیش از والدین خود فوت کرده است. این شرایط، ابهامات زیادی را در میان خانواده ها ایجاد می کند و به همین دلیل، بررسی دقیق و مستند آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مبنای حقوقی ارث در ایران: اصل حیات وارث در لحظه فوت مورث

مبانی حقوقی ارث در ایران، ریشه در فقه اسلامی دارد و در قانون مدنی کشورمان به تفصیل بیان شده است. اصل اساسی و ستون فقرات قوانین ارث، «اصل حیات وارث در لحظه فوت مورث» است. این بدان معناست که تنها کسانی می توانند از متوفی ارث ببرند که در زمان دقیق فوت او، در قید حیات باشند.

ماده 867 قانون مدنی ایران به وضوح بیان می دارد: «ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث ثابت می شود.» این ماده قانونی، نقطه آغازین بحث ارث است و نشان می دهد که تحقق ارث، ارتباط مستقیمی با فوت مورث دارد.

«وارث زنده، ارث برنده است»: اصل کلیدی قانون مدنی

این عبارت، خلاصه و جوهره اصلی قانون ارث است. اگر فرزندی پیش از پدرش فوت کند، در لحظه فوت پدر، دیگر زنده نیست و نمی تواند وارث او محسوب شود. بنابراین، سهمی از ماترک پدر به او تعلق نمی گیرد. این قاعده، یک اصل حقوقی قطعی و غیرقابل انکار است که هدف آن جلوگیری از هرگونه ابهام و پیچیدگی در روند تقسیم ارث است. مبنای شرعی این اصل نیز بر همین اساس است که ارث، از موجود به موجود تعلق می گیرد؛ یعنی مالی از فرد متوفی به فرد زنده ای که وارث اوست، منتقل می شود.

به عنوان مثال، فرض کنید پدری دارای سه فرزند است. اگر یکی از این فرزندان، پیش از پدر فوت کند و مدتی بعد، پدر نیز از دنیا برود، آن فرزند از دست رفته، سهمی از اموال پدرش نخواهد داشت. این موضوع ممکن است برای بازماندگان، به ویژه نوادگان، دشوار و ناعادلانه به نظر برسد، اما یک اصل حقوقی برای حفظ نظم و جلوگیری از بروز هرج و مرج در تقسیم اموال است.

طبقات و درجات ارث: سلسله مراتب و حجب قانونی

یکی دیگر از ارکان مهم قوانین ارث در ایران، وجود «طبقات و درجات ارث» است. این سیستم سلسله مراتبی، تعیین کننده اولویت وارثان برای دریافت سهم الارث است و نقش حیاتی در پاسخ به این پرسش دارد که چرا نوه ها در حالت عادی از پدربزرگ یا مادربزرگ خود ارث نمی برند.

معرفی طبقات سه گانه ارث طبق ماده 862 قانون مدنی

قانون مدنی ایران، وارثان را به سه طبقه اصلی تقسیم می کند که هر طبقه بر طبقه بعدی اولویت دارد. این طبقات به شرح زیر هستند:

1. طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان و در صورت نبود فرزندان مستقیم، نوادگان (فرزندان فرزندان)
2. طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ، مادربزرگ)، خواهر و برادر و فرزندان آن ها
3. طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن ها

اهمیت این طبقات در آن است که تا زمانی که حتی یک نفر از وراث طبقه اول زنده باشد، ارث به وراث طبقه دوم نمی رسد و به همین ترتیب، وجود وارث در طبقه دوم مانع از ارث بری وارثان طبقه سوم می شود.

تبیین دقیق مفهوم «حجب»: چرا نوه ها در اولویت نیستند؟

مفهوم «حجب» به معنای محروم شدن یک وارث از تمام یا بخشی از ارث به دلیل وجود وارث نزدیک تر است. حجب در ارث، یکی از پیچیده ترین و در عین حال اساسی ترین مفاهیم حقوقی در این حوزه محسوب می شود. در مورد نوه ها، این اصل به این شکل عمل می کند: تا زمانی که پدربزرگ یا مادربزرگ، حداقل یک فرزند زنده داشته باشد، نوه ها (یعنی فرزندان فرزندان فوت شده) به دلیل وجود این فرزند زنده، از ارث محروم می شوند. این حجب، «حجب حرمان» نام دارد که به معنای محرومیت کامل از ارث است.

به عبارت دیگر، اگر پدری دارای دو فرزند باشد و یکی از آن ها قبل از پدر فوت کند و فرزندانی داشته باشد، در صورتی که فرزند دیگر پدر زنده باشد، نوه ها (فرزندان فرزند فوت شده) از پدربزرگ خود ارث نمی برند. ارث تنها به فرزند زنده پدر و همسر یا پدر و مادر خود متوفی (در صورت حیات) می رسد. این قاعده، از بروز هرج و مرج در تقسیم ارث جلوگیری کرده و یک نظام روشن و مشخص برای انتقال دارایی ها پس از فوت تعیین می کند.

شرایط استثنایی ارث بردن نوه ها از پدربزرگ یا مادربزرگ

با وجود اصل کلی حجب و اولویت طبقات نزدیک تر، قانون مدنی ایران یک استثنای بسیار مهم را در نظر گرفته است که در آن، نوه ها می توانند از پدربزرگ یا مادربزرگ خود ارث ببرند. این تنها حالتی است که مفهوم «جایگزینی» (البته نه به معنای مصطلح در برخی نظام های حقوقی دیگر) در قوانین ارث ایران کاربرد پیدا می کند.

چه زمانی نوه ها از پدربزرگ ارث می برند؟ بررسی تنها استثنای قانونی

نوه ها تنها در یک حالت می توانند به عنوان وارث از پدربزرگ یا مادربزرگ خود ارث ببرند: اگر در زمان فوت پدربزرگ یا مادربزرگ، هیچ فرزند زنده ای از او باقی نمانده باشد. به عبارت دیگر، اگر تمامی فرزندان مورث (پدربزرگ یا مادربزرگ) پیش از او فوت کرده باشند، در این صورت نوه ها به قائم مقامی والدین فوت شده خود (یعنی فرزندان متوفی) وارث طبقه اول محسوب می شوند و سهم الارث را دریافت می کنند.

در این شرایط، نوه ها به جای پدر یا مادر خود که پیش از پدربزرگ یا مادربزرگ فوت کرده اند، قرار می گیرند و سهمی را که والدینشان در صورت حیات می بردند، به نسبت خودشان تقسیم می کنند. تقسیم ارث در این حالت نیز بر اساس اصول عمومی ارث صورت می گیرد؛ یعنی پسر دو برابر دختر ارث می برد. این قانون به نوعی جبران کننده محرومیت نوه ها در شرایط عادی است و تضمین می کند که در صورت عدم وجود وارثان نزدیک تر، نسل های بعدی از ارث محروم نمانند.

بنابراین، اگر پدربزرگی در زمان فوت هیچ فرزند زنده ای نداشته باشد و تنها نوه ها (فرزندانِ فرزندانِ فوت شده اش) باقی مانده باشند، نوه ها وارث مستقیم او محسوب می شوند و اموال را طبق قانون بین خود تقسیم خواهند کرد.

برای روشن تر شدن موضوع، مثالی را مطرح می کنیم: فرض کنید پدربزرگی دارای سه فرزند بوده است. فرزند اول و دوم پیش از او فوت کرده اند، اما فرزند سوم در قید حیات است. در این حالت، نوادگان فرزند اول و دوم، از پدربزرگ ارث نمی برند، چرا که فرزند سوم او زنده است و وارث طبقه اول محسوب می شود. اما اگر هر سه فرزند پدربزرگ پیش از او فوت کرده باشند، در این صورت نوادگان هر سه فرزند (به قائم مقامی والدینشان) از پدربزرگ ارث خواهند برد.

راهکارهای حقوقی برای تخصیص سهم به نوه ها در زمان حیات

گاهی اوقات، والدین یا پدربزرگ ها و مادربزرگ ها تمایل دارند تا بخشی از اموال خود را به نوه هایشان اختصاص دهند، حتی اگر شرایط قانونی ارث بری مستقیم نوه ها فراهم نباشد. در چنین مواردی، می توان از راهکارهای حقوقی مشخصی در زمان حیات برای انتقال دارایی ها بهره گرفت. این راهکارها به افراد این امکان را می دهند که با برنامه ریزی قبلی، از وقوع اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری کرده و اطمینان حاصل کنند که نیت آن ها در خصوص توزیع اموال به درستی اجرا می شود.

1. وصیت نامه: ابزاری برای انتقال یک سوم اموال

وصیت نامه یکی از شناخته شده ترین و مهم ترین ابزارهای حقوقی برای برنامه ریزی درباره اموال پس از فوت است. بر اساس ماده 837 قانون مدنی، هر فرد می تواند تا یک سوم (ثلث) از اموال خود را برای هر کس که مایل است (از جمله نوه ها) وصیت کند. این یک سوم، شامل کلیه دارایی ها پس از کسر دیون و هزینه های کفن و دفن می شود.

• تاکید بر لزوم تنظیم رسمی: برای اطمینان از اعتبار و صحت وصیت نامه و جلوگیری از هرگونه تردید یا نزاع، توصیه می شود که وصیت نامه به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود. وصیت نامه های عادی نیز در صورت رعایت شرایط قانونی معتبرند، اما وصیت رسمی دارای مزایای اثباتی بیشتری است.
• ذکر دقیق موصی له: در وصیت نامه باید نام نوه ها به عنوان موصی له (کسی که وصیت به نفع اوست) به صراحت و با جزئیات کامل ذکر شود تا ابهامی باقی نماند.
• وصیت مازاد بر ثلث: اگر فردی بخواهد بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند، اجرای مازاد بر ثلث، منوط به رضایت و تنفیذ (تایید) سایر ورثه پس از فوت وصیت کننده خواهد بود. در صورت عدم رضایت وارثان، وصیت مازاد بر ثلث باطل است.

2. هبه (بخشش): انتقال مالکیت در زمان حیات

هبه به معنای بخشیدن تمام یا بخشی از اموال به صورت مجانی به دیگری در زمان حیات است. این روش، یک راهکار موثر برای انتقال اموال به نوه ها بدون درگیر شدن با قواعد ارث پس از فوت است. هبه می تواند شامل اموال منقول (مانند پول و اشیاء) یا غیرمنقول (مانند زمین و خانه) باشد.

• شرایط صحت هبه: برای اینکه هبه از نظر قانونی صحیح و معتبر باشد، لازم است شرایطی رعایت شود. مهم ترین شرط، «قبض» (تصرف) مال موهوبه توسط متهب (کسی که مال به او بخشیده شده) است. یعنی نوه باید مال بخشیده شده را به تصرف خود درآورد.
• امکان رجوع از هبه: یکی از ویژگی های هبه این است که در برخی شرایط، واهب (کسی که مال را بخشیده است) می تواند از هبه خود رجوع کند و مال را پس بگیرد. البته این حق رجوع نیز دارای محدودیت ها و استثنائات قانونی است که مشورت با وکیل در این خصوص توصیه می شود.

3. صلح عمری: تضمین منافع با انتقال مالکیت

صلح عمری یکی از راهکارهای مطمئن و پرکاربرد برای انتقال مالکیت اموال به نوه ها در زمان حیات، همراه با حفظ حق استفاده و منافع برای پدربزرگ یا مادربزرگ تا پایان عمرشان است. این قرارداد به موجب یک سند رسمی (معمولاً در دفترخانه اسناد رسمی) تنظیم می شود و مزایای متعددی دارد.

• مفهوم صلح عمری: در این نوع صلح، پدربزرگ/مادربزرگ مالکیت یک ملک یا مال را به نوه خود منتقل می کند، اما شرط می شود که تا زمانی که خود در قید حیات است، حق استفاده و بهره برداری از آن مال (مثلاً اجاره بها یا سکونت در خانه) را داشته باشد. پس از فوت پدربزرگ/مادربزرگ، نوه به طور کامل مالک می شود و نیازی به طی مراحل انحصار وراثت برای آن مال خاص نیست.
• مزایای صلح عمری: این روش نسبت به وصیت، قطعیت بیشتری دارد و معمولاً کمتر منجر به اختلافات بعدی بین ورثه می شود. همچنین، از آنجا که انتقال مالکیت در زمان حیات صورت می گیرد، مال از شمول قواعد ارث (به جز سهم الارث از سایر اموال) خارج می شود و به نوعی برنامه ریزی دقیق تری برای آینده نوه ها فراهم می آورد.

4. توافق وراث پس از فوت مورث: راهکاری اخلاقی و حقوقی

اگرچه راهکارهای قبلی در زمان حیات مورث قابل اجرا هستند، اما گاهی اوقات پس از فوت پدربزرگ یا مادربزرگ و در شرایطی که نوه ها به طور مستقیم ارث نمی برند، وراث زنده (فرزندان متوفی) می توانند با توافق و رضایت یکدیگر، بخشی از سهم الارث خود را به نوه های متوفی اختصاص دهند. این توافق، جنبه ای اخلاقی و انسانی دارد و می تواند به صورت یک صلح نامه یا تقسیم نامه رسمی میان ورثه تنظیم شود تا از نظر حقوقی نیز معتبر باشد. این راهکار، اگرچه از لحاظ قانونی «ارث» محسوب نمی شود، اما می تواند به تامین نیازهای نوادگان و جلوگیری از تبعات منفی عدم ارث بری آن ها کمک کند.

ملاحظات شرعی در قوانین ارث ایران

قوانین ارث در ایران، ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارند و قانون مدنی در این حوزه تا حد زیادی برگرفته از احکام شرعی است. این هماهنگی میان قانون و شرع، به نظام حقوقی ایران استحکام و اعتبار خاصی می بخشد. اصل «وارث زنده، ارث برنده است» و همچنین نظام طبقات و درجات ارث و مفهوم «حجب»، همگی دارای مبانی قوی در فقه امامیه هستند.

در دیدگاه اسلامی، مالکیت نهایی همه چیز از آن خداوند متعال است و انسان ها تنها «مالک اعتباری» اموال خود هستند. پس از فوت، تعیین تکلیف دارایی ها نیز به امر الهی بازمی گردد و خداوند از طریق احکام شرعی، شیوه تقسیم «ماترک» را مشخص می کند. این چارچوب، اساس تعیین طبقات و درجات ارث را تشکیل می دهد و حکمت آن در ایجاد نظم، جلوگیری از نزاع و توزیع عادلانه ثروت در جامعه است. بنابراین، ارث نبردن فرزند قبل از پدر، نه تنها یک قاعده حقوقی، بلکه یک حکم شرعی نیز محسوب می شود که بر پایه اصول منطقی و عقهودی استوار است.

موانع ارث: شرایطی که حق وراثت را سلب می کنند

علاوه بر اصل حیات وارث و نظام طبقاتی، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند مانع از ارث بری شوند. این موانع، شرایطی هستند که به دلیل فعل یا وضعیت خاص وارث، حق وراثت از او سلب می شود. آشنایی با این موانع، برای درک کامل قوانین ارث ضروری است:

1. قتل مورث: اگر وارث به عمد و ناحق، مورث خود را به قتل برساند، از ارث او محروم می شود. این قاعده به منظور جلوگیری از سوءاستفاده و جنایت به خاطر مال پرستی وضع شده است.
2. کفر: طبق قانون مدنی و فقه اسلامی، کافر از مسلمان ارث نمی برد. اما اگر وارث کافر باشد و مورث نیز کافر، در این صورت ارث بری ممکن است.
3. لعان: در مواردی که شوهر، همسر خود را به زنا متهم کند و عمل لعان (سوگندهای مخصوص) در دادگاه انجام شود، رابطه توارث بین زن و شوهر و همچنین فرزندان متولد شده از آن زن، قطع می شود.
4. ولدالزنا: فرزندی که از رابطه نامشروع متولد شده باشد (ولدالزنا)، از پدر و مادر واقعی خود و اقوام آن ها ارث نمی برد، چرا که رابطه نسبی قانونی بین آن ها برقرار نیست.
5. ارتداد: اگر فردی از دین اسلام خارج شود (مرتد شود)، ارث او از بین می رود و اموالش به وارثان مسلمان او می رسد.

این موانع، جنبه های اخلاقی و اجتماعی قوی دارند و نشان دهنده اهمیت حفظ ارزش های انسانی و دینی در نظام حقوقی ارث ایران هستند. در واقع، هدف این قوانین، تنها توزیع مال نیست، بلکه حفظ حقوق و کرامت انسانی و جلوگیری از رذایل اخلاقی نیز مد نظر قرار دارد.

تفاوت ها در سهم الارث بر اساس جنسیت و تعداد وارثان

یکی دیگر از ابعاد مهم و فنی در قوانین ارث ایران، تفاوت در سهم الارث بر اساس جنسیت وارثان و همچنین تعداد آن هاست. این تفاوت ها، هم در مورد فرزندان و هم در مورد سایر طبقات و درجات ارث کاربرد دارد و درک آن ها برای محاسبه دقیق سهم هر وارث ضروری است.

سهم الارث والدین در صورت فوت فرزند

چنانچه فرزندی فوت کند و خودش دارای اموالی باشد، نحوه تقسیم ارث او به والدینش بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی، متفاوت خواهد بود:

• در صورت عدم وجود فرزند برای متوفی: اگر فرزند فوت شده، هیچ فرزند یا نوه ای نداشته باشد، طبق ماده 906 قانون مدنی، یک سوم (1/3) از اموال متوفی به مادر و دوسوم (2/3) آن به پدر می رسد.
• در صورت وجود فرزند برای متوفی: اگر فرزند فوت شده، خودش دارای فرزند یا فرزندانی باشد، سهم هر یک از پدر و مادر متوفی، یک ششم (1/6) از اموال او خواهد بود و مابقی بین فرزندان متوفی تقسیم می شود.

سهم الارث همسر (زوج/زوجه) متوفی

حقوق همسر (زن یا شوهر) از ارث نیز بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی، متفاوت است:

• بدون فرزند:
  • سهم شوهر (زوج): یک دوم (1/2) از تمام اموال زن متوفی.
  • سهم زن (زوجه): یک چهارم (1/4) از اموال شوهر متوفی (البته از قیمت ابنیه و اشجار و نه عین آنها).
• با وجود فرزند:
  • سهم شوهر (زوج): یک چهارم (1/4) از تمام اموال زن متوفی.
  • سهم زن (زوجه): یک هشتم (1/8) از اموال شوهر متوفی (از قیمت ابنیه و اشجار).

لازم به ذکر است که سهم همسر، یک سهم فرض است و از کل دارایی ها قبل از تقسیم بین سایر ورثه، کسر می شود.

سهم الارث فرزندان (نوادگان از پدربزرگ)

در شرایط استثنایی که پیشتر توضیح داده شد (یعنی زمانی که هیچ یک از فرزندان مستقیم پدربزرگ/مادربزرگ زنده نباشند)، نوادگان به قائم مقامی والدین فوت شده خود ارث می برند. در این حالت، تقسیم ارث میان خود نوادگان نیز با رعایت قاعده «پسر دو برابر دختر» صورت می گیرد. به عنوان مثال، اگر یک پدربزرگ فوت کند و دو نوه (یک پسر و یک دختر) داشته باشد که والدین آن ها پیش از پدربزرگ فوت کرده اند، نوه پسر دو برابر نوه دختر ارث خواهد برد.

این جزئیات و تفاوت ها، نشان دهنده پیچیدگی قوانین ارث و ضرورت آگاهی دقیق از آن هاست. هر وضعیت و هر ترکیب از وراث، می تواند بر نحوه تقسیم ارث تأثیر بگذارد و مشاوره با متخصصان حقوقی در این زمینه، از بروز اشتباهات و اختلافات پیشگیری می کند.

سوالات متداول

آیا اگر پدربزرگ وصیت کند که نوه اش از اموالش ارث ببرد، این وصیت همیشه معتبر است؟

وصیت پدربزرگ تا یک سوم (ثلث) از اموالش برای نوه معتبر است و نیاز به رضایت سایر ورثه ندارد. اما اگر وصیت بیش از ثلث باشد، اجرای مازاد بر ثلث منوط به تنفیذ و رضایت سایر ورثه پس از فوت پدربزرگ خواهد بود.

آیا نوه دختری نیز مشمول همین قوانین ارث نبردن مستقیم است؟

بله، جنسیت نوه (پسر یا دختر بودن) تفاوتی در اصل عدم ارث بری مستقیم در صورت وجود وارثان نزدیک تر ایجاد نمی کند. تنها در شرایط استثنایی که هیچ فرزند زنده ای از پدربزرگ/مادربزرگ باقی نمانده باشد، نوه ها (چه پسری و چه دختری) به قائم مقامی والدین فوت شده خود ارث می برند و در آن صورت نیز پسر دو برابر دختر ارث می برد.

سهم الارث پدر و مادر از فرزند فوت شده (اگر فرزند خودش اموالی داشته باشد) چگونه است؟

اگر فرزند فوت شده خودش اموالی داشته باشد و بدون فرزند باشد، مادر یک سوم و پدر دوسوم از اموال او را ارث می برند. اما اگر فرزند فوت شده خودش دارای فرزند باشد، سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم از اموال فرزند متوفی خواهد بود و مابقی به فرزندان او می رسد.

آیا برای شهدای عزیز و جانبازان سرافراز، قانون ارث متفاوتی برای نوادگانشان وجود دارد؟

خیر، اصول کلی قوانین ارث در ایران برای تمامی شهروندان یکسان است و تفاوتی از بابت شهادت یا جانبازی در نحوه ارث بری مستقیم نوادگان ایجاد نمی کند. مگر اینکه خود مورث (شهید یا جانباز) در زمان حیات خود وصیت نامه ای تنظیم کرده باشد و بخشی از اموال خود را در حدود قانونی (تا یک سوم) به نوادگانش وصیت کرده باشد یا از طریق راهکارهایی مانند هبه یا صلح عمری اقدام به انتقال اموال کرده باشد.

آیا «انتقال سهم الارث» به نوه امکان پذیر است؟

اصولاً ارث قبل از فوت مورث وجود ندارد تا بتوان آن را منتقل کرد. اما پس از فوت مورث و مشخص شدن سهم الارث هر وارث، اگر وارثان (مثلاً فرزندان زنده متوفی) مایل باشند، می توانند سهم خود را که از متوفی به آن ها رسیده است، به نوه منتقل کنند. این انتقال می تواند از طریق صلح، هبه یا سایر عقود قانونی صورت گیرد و نه به عنوان ارث مستقیم.

---

در نهایت، فهم دقیق از قوانین ارث در ایران، که بر مبنای اصل «حیات وارث در لحظه فوت مورث» و نظام «طبقات و درجات ارث» استوار است، برای هر شهروند ایرانی ضروری است. این قوانین به وضوح بیان می کنند که فرزند فوت شده قبل از پدر، به دلیل عدم حیات در زمان فوت پدر، از او ارث نمی برد. تنها استثنای قانونی زمانی است که هیچ وارث نزدیک تر دیگری (یعنی هیچ فرزند زنده ای از پدربزرگ/مادربزرگ) وجود نداشته باشد که در این صورت نوه ها به قائم مقامی والدین فوت شده خود ارث می برند.

با این حال، برای افرادی که قصد دارند از نوه های خود حمایت مالی کنند و به آن ها سهمی از دارایی های خود را منتقل نمایند، راهکارهای حقوقی متنوعی در زمان حیات وجود دارد. استفاده از ابزارهایی مانند وصیت نامه برای انتقال یک سوم اموال، هبه (بخشش) و صلح عمری، امکان برنامه ریزی دقیق و هدفمند برای آینده نوه ها را فراهم می آورد. این روش ها نه تنها به تحقق نیت افراد کمک می کنند، بلکه می توانند از بروز اختلافات خانوادگی و سوءتفاهمات بعدی نیز جلوگیری نمایند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و شرعی موجود در این حوزه، اکیداً توصیه می شود که قبل از هرگونه تصمیم گیری یا اقدام حقوقی، با یک وکیل متخصص در امور ارث و وصایا مشورت نمایید تا از صحت و درستی روند قانونی اطمینان حاصل کرده و از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.