زنگ های خطر به صدا درآمد/ اخراج اساتید کار دست توسعه علمی کشور می دهد!

نگارعلی_ سیاوش صفاریان پور و پژمان نوروزی برای سال ها مشغول ترویج علم در کشور بودند؛ بنابر گفته پژمان نوروزی قرارگیری آن ها در این مسیر تحت تاثیر عوامل محیطی نیز بوده است؛ طی گفت و گویی که با این دو مروج علم داشتیم از آن ها در خصوص چرایی قدم گذاشتن در این مسیر، وضعیت جامعه ایرانی از نظر علمی، تاثیر سیاست گذاری ها بر روند رشد و توسعه علمی کشور و نقش رسانه ها در ترویج علم پرس و جو کردیم؛ مشروح این گفت و گو در ادامه آورده شده است.

چه اتفاقی افتاد که تصمیم گرفتید پرسه زن دنیای علم شوید؟

پژمان نوروزی: اینکه دقیقا چه اتفاقی افتاد را نیز خود من به خوبی از آن مطلع نیستم اما می دانیم مجموعه ای از عوامل، اتفاقات و رویدادها که در زندگی هر فردی رخ می دهد، می تواند آن فرد را به سمت و سویی هدایت کند. در دوران کودکی من، جامعه ایرانی از نظر وجود عناصر تفریحی بسیار فقیر بود و امکان تفریحات متعدد برای نوجوان وجود نداشت و فقدان برنامه های تفریحی برای خانوارهای ثروتمند و فقیر به یک میزان آزاد دهنده و تاثیرگذار بود.

پدر بنده علاقه زیادی به کتاب داشت و کتاب خانه پرباری داشت و دست بر قضا بنده وارد کانون پرورش فکری کودک و نوجوان شدم و در آنجا به فعالیت های علمی پرداختم که به تازگی به کانون پرورش فکری اضافه شده بود. مسیری که پیش گرفتم برای من لذت آفرین بود، لذتی همراه با سرگرمی در دنیای علم که من را به پرسه زن دنیای علم تبدیل کرد.

البته نباید نقش انبوه مجلات علمی که در آن زمان چاپ می شدند را نادیده گرفت؛ برنامه های آقای میرفخرایی و عالمی یکی از کانال های ارتباطی ما با دنیای علم بودند و حتی برنامه های دانستنی ها و سایر برنامه هایی که ما در آن زمان از شبکه های نصفه و نیمه تماشا می کردیم در شکل گیری این مسیر بی تاثیر نبودند.

وضعیت روزنامه ها، رسانه ها و صدا و سیما در ترویج علم را چگونه ارزیابی می کنید؟

سیاوش صفاریان پور: در حال حاضر ما در یک فقر بزرگ در حوزه علم و ترویج علم به سر می بریم؛ تعداد مجلات علمی که بر روی گیشه ها قرار می گیرند را بشمارید؛ صفحه های علمی بسیاری از روزنامه ها تعطیل شدند و اگر لازم باشد نکته ای علمی در روزنامه ای چاپ شود، صرفا مخصوص واژه «دستاوردها» است، که از هیجان و شوق کنجکاوی علمی به دور است. در بستر آنلاین، وضعیت ما کمی بهتر است اما در آن سو و در تلویزیون دیگر هیچ برنامه علمی بر روی آنتن نمی رود.

اگر این وضعیت را با یک تا دو دهه قبل که روزنامه نگاری علمی در ایران در حال رونق بود، مقایسه کنیم، متوجه شکاف خواهیم شد. چه بسا روزنامه نگارانی که در آن دوران رشد کردند، در حال حاضر بیکار هستند و یا تن به مهاجرت داده اند.

فضای آموزش و پرورش به گونه ای است که اگر بتواند حداقلی ترین کارها را سرانجام دهد، باید آن را تشویق کرد. کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان در حالت نیمه زنده به سر می برد، هست ولی پویش گذشته را ندارد.

سرمایه گذاری در حوزه نجوم آماتوری در کشور صورت می گیرد؟

سیاوش صفاریان پور: ما در توسعه پروژه رصدخانه ملی نیز دچار مجهولاتی هستیم و کسی در جریان نیست که واقعا چه اتفاقی افتاده است و رصدخانه ملی دغدغه مردم نیست. نمی توان در جامعه ای که رصدخانه ملی و بود و نبود آن برای آن دغدغه نباشد، انتظار رشد نجوم آماتوری داشت.

نجوم آماتوری از دید جامعه نجوم ایران، یک کار فوق برنامه به نظر می رسد؛ در صورتی که نجوم آماتوری در ایران دهه 80 به بستری برای ایجاد نگرش نو برای گروهی از جوانان تبدیل شد.

اگر آسمان شب امروز پخش می شد، مانند گذشته موفق بود؟

سیاوش صفاریان پور: اگر برنامه ای مانند برنامه آسمان شب امروز نیز در صدا و سیما تولید و پخش شود، مخاطبان خود را خواهد داشت؛ چراکه صدا و سیما همواره رسانه فراگیری است که مخاطبان خود را دارد. اما در پاسخ به این پرسش که مخاطبان آن به اندازه دهه 80 خواهد بود یا خیر؛ باید بررسی های بیشتری صورت گیرد.

باید دید که آیا تلویزیون به اندازه دهه 80 مخاطب دارد یا خیر؛ سفره ای به عنوان رادیو و تلویزیون پهن است و باید پای این سفره نشست تا یکی از غذاهای مفید آن را مصرف کرد. زمانی که این سفره درست چیده نشود، حتی اگر بهترین غذا در این سفره چیده شود، کسی به آن اقبالی نشان نخواهد داد. در نتیجه صدا و سیما باید چیدمانی از برنامه ها برای انواع مخاطب ها داشته باشد تا بخشی از آن به آگاهی بخشی عمومی و تولید محتوا برای حوزه علم تخصیص یابد.

صدا و سیمای ما در کما است

اگر برنامه آسمان شب امروز از صدا و سیما پخش شود، مخاطبان خود را خواهد داشت اما مخاطبان آن به اندازه دهه 80 نخواهد بود؛ چراکه صدا و سیمای ما در کما به سر می برد و شما هیچ نشانه ای از درگیری مخاطب با صدا و سیما را نمی بینید.

وظیفه حاکمیت بررسی نیاز جامعه به علم است

پژمان نوروزی: حتی اگر فرض بر این باشد که علم در جامعه امروز ما به هیچ عنوان دغدغه مردم نیست؛ وظیفه حاکمیت به عنوان سیاست گذار بالادستی این است که نیاز جامعه به علم را مورد بررسی قرار دهد و در صورتی که جامعه را نیازمند می بیند برای بر طرف کردن این نیاز برنامه ریزی و سیاست گذاری کند تا مخاطب آن پیدا شود و به شیوه ای بسیار دقیق و حتی هزینه بر این سلیقه را در بین مردم ایجاد کند.

همان طور که در آمریکا و برای اینکه نسل جوان را به موضوع فعالیت های فضایی علاقه مند کنند، خود شخص والت دیزنی را همراه با فون براون، نابغه هوافضا، به برنامه تلویزیونی می آورند و برنامه سرگرمی درست می کنند تا به کودکان و نوجوانان بگویند فضا و فضانوردی چیست و در نتیجه پخش این برنامه و پس از اجرای پروژه آپولو، زمانی که از کودکان می پرسند که در آینده چه شغلی را انتخاب خواهند کرد؟ اکثریت شغل فضانوردی را انتخاب می کنند.

شکاف علمی که در حال حاضر شاهد آن هستیم، در آینده چقدر می تواند در فرایند توسعه کشور تاثیر گذارد و جامعه علمی را تحت تاثیر قرار دهد؟

پژمان نوروزی: همان آینده ای که در انتظار کودکی است که به جای خوراکی های مقوی چیپس و پفک مصرف می کند؛ در انتظار ایران نیز است.

سیاوش صفاریان پور: نتیجه این سیاست گذاری در حال حاضر نیز مشهود است؛ تعداد انبوهی از صندلی های خالی در دانشگاه ها برای رشته های علوم پایه به ما این پیغام را می دهد که افرادی که می توانند در این رشته ها تحصیل کنند تا در آینده در این مسیر قدم بردارند و به توسعه علمی کشور کمک کنند، در حال حاضر وجود ندارند.

سد دیگری در برابر فرایند توسعه علمی کشور، اخراج اساتید است؛ در واقع ما در حال حاضر اضطراب و نگرانی هایی را به نیروی علمی قابل اعتناء کشور وارد می کنیم که مانع از فعالیت آن می شود و نوجوانان نیز زمانی که آینده شغلی رشته های علوم پایه و اساتید را می بینند از قدم گذاشتن در این مسیر منصرف می شوند.

در آخر باید گفت که توسعه علمی ایران دچار اشکال شده است. ما باید بتوانیم فارغ التحصیلان را در داخل خاک کشور نگه داریم. انسان موجودی است که سعی می کند بهترین انتخاب ها را برای خودش بکند و چرا این بهترین انتخاب کشور خودمان نباشد؟

227227