اجراییه علیه ضامن چک صیادی

صدور اجراییه مستقیم علیه ضامن چک صیادی امکان پذیر نیست و این اقدام قانونی تنها علیه صادرکننده چک قابل انجام است. دارندگان چک برگشتی برای مطالبه وجه از ضامن باید از طریق طرح دعوای حقوقی و تقدیم دادخواست به مراجع قضایی اقدام کنند تا به حکم قطعی دادگاه دست یابند. این مسیر حقوقی، هرچند ممکن است زمان بر باشد، تنها راه قانونی برای وصول مطالبات از ضامن است.

چک صیادی به عنوان یکی از ابزارهای مهم پرداخت و تعهد در نظام اقتصادی ایران، نقش حیاتی در تسهیل مبادلات تجاری و مالی ایفا می کند. با راه اندازی سامانه صیاد و اعمال قوانین جدید، هدف قانون گذار افزایش اعتبار و کاهش دعاوی مربوط به چک بوده است. در بسیاری از معاملات، برای تضمین پرداخت وجه چک، شخص ثالثی تحت عنوان ضامن ورود کرده و مسئولیت پرداخت را برعهده می گیرد. این امر در نگاه اول می تواند اطمینان خاطر بیشتری را برای دارنده چک به ارمغان آورد.

اما زمانی که چک صیادی برگشت می خورد و صادرکننده از پرداخت وجه آن امتناع می کند، پرسش اساسی این است که دارنده چک چگونه می تواند وجه خود را از ضامن مطالبه کند؟ آیا امکان دارد با سرعت و سهولت نسبی، همانند صادرکننده، علیه ضامن نیز تقاضای صدور اجراییه مستقیم کرد؟ این مقاله با هدف روشن کردن این ابهامات حقوقی، به بررسی دقیق مسئولیت ضامن در قانون جدید چک صیادی می پردازد و مسیرهای قانونی صحیح برای مطالبه وجه از ضامن را به تفصیل تشریح می کند تا از هرگونه اقدام نادرست و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری شود.

اجراییه چک صیادی و حدود شمول آن در قانون جدید

اجراییه در اصطلاح حقوقی به معنای دستور مقام قضایی یا اداری ذی صلاح برای اجرای یک سند یا حکم است. یکی از مهم ترین مزایای اجراییه، سرعت و سهولت آن در وصول مطالبات است. برخلاف دادخواست که مستلزم طی مراحل دادرسی، تشکیل جلسه، دفاعیات و صدور حکم است، اجراییه به دارنده سند امکان می دهد تا بدون نیاز به تشکیل پرونده قضایی طولانی، مستقیماً برای توقیف اموال و وصول طلب خود اقدام کند.

با ورود چک های صیادی به نظام بانکی و حقوقی کشور، قانون صدور چک (اصلاحی سال ۱۳۹۷) تغییرات مهمی را در این زمینه ایجاد کرد. ماده ۲۳ این قانون، سازوکار ویژه ای برای مطالبه وجه چک برگشتی پیش بینی کرده است. بر اساس این ماده: «دارنده چک می تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید.»

این ماده به صراحت، اشخاصی را که می توان علیه آن ها تقاضای صدور اجراییه مستقیم کرد، مشخص نموده است: «صاحب حساب» و «صادرکننده» یا «هر دو». با دقت در این متن قانونی، مشخص می شود که نامی از «ضامن» و «ظهرنویس» در فهرست مشمولان صدور اجراییه مستقیم برده نشده است. بنابراین، پاسخ قطعی به این سوال که آیا می توان برای مطالبه وجه از ضامن چک صیادی، تقاضای صدور اجراییه کرد، خیر است.

دلیل قانونی این امر به تفاوت ماهیت مسئولیت این اشخاص بازمی گردد. قانون گذار، صدور اجراییه مستقیم را یک امتیاز ویژه برای تسریع در وصول مطالبات از مسئولین اصلی و مستقیم پرداخت چک (صادرکننده و صاحب حساب) در نظر گرفته است. مسئولیت ضامن، همان طور که در ادامه توضیح داده خواهد شد، ماهیتی متفاوت دارد و مستلزم اثبات از طریق دادرسی است؛ به همین دلیل، نمی توان به صورت مستقیم و بدون طی تشریفات دادرسی، علیه ضامن اجراییه صادر کرد.

ماهیت مسئولیت ضامن در چک صیادی

مفهوم ضمانت در اسناد تجاری، به ویژه چک، به این معنا است که شخص ثالثی (ضامن) متعهد می شود در صورتی که صادرکننده یا مدیون اصلی چک، وجه آن را پرداخت نکرد، خود نسبت به پرداخت آن اقدام کند. هدف اصلی از ضمانت، افزایش اعتبار سند تجاری و اطمینان بخشیدن به دارنده چک در خصوص وصول مطالبات است.

مسئولیت تضامنی در برابر مسئولیت تبعی

برای درک صحیح مسئولیت ضامن، لازم است با دو مفهوم «مسئولیت تضامنی» و «مسئولیت تبعی» آشنا شویم:

• مسئولیت تضامنی: در این نوع مسئولیت، چند نفر به صورت همزمان و بدون اولویت، مسئول پرداخت یک دین هستند. دارنده چک می تواند برای وصول تمام یا قسمتی از وجه چک به هر یک از مسئولان (مانند صادرکننده و ظهرنویس) مراجعه کند و آن ها نمی توانند یکدیگر را به دارنده معرفی کنند. در مورد صادرکننده و ظهرنویس چک، مسئولیت تضامنی وجود دارد.
• مسئولیت تبعی: مسئولیت ضامن در اسناد تجاری از نوع «تبعی» است. به این معنا که مسئولیت ضامن از مسئولیت شخص «مضمون عنه» (کسی که ضامن او شده) نشأت می گیرد و به آن وابسته است. اگر به هر دلیلی، مسئولیت مدیون اصلی (صادرکننده) از بین برود یا اثبات نشود، ضامن نیز مسئولیتی نخواهد داشت. به عبارت دیگر، ضامن نمی تواند بیش از مضمون عنه مسئولیت داشته باشد و تعهد او وابسته به وجود و اعتبار تعهد اصلی است. این در حالی است که در مسئولیت تضامنی، ممکن است یکی از مسئولان به دلایلی از مسئولیت معاف شود اما مسئولیت دیگران همچنان پابرجاست.

مسئولیت ضامن در چک صیادی از نوع تبعی است؛ به این معنی که اگر مسئولیت صادرکننده یا ظهرنویس (بسته به اینکه ضامن کدام یک شده است) اثبات نشود، ضامن نیز مسئولیتی نخواهد داشت و نمی توان وجه چک را از او مطالبه کرد.

انواع ضمانت و اثر آن در مطالبه وجه

در نظام حقوقی ایران، ضمانت می تواند به دو شکل اصلی «انتقالی» و «التزامی» باشد که در اسناد تجاری، اغلب ضمانت از نوع التزامی است:

• ضمانت انتقالی (نقل ذمه به ذمه): در این نوع ضمانت، مسئولیت مدیون اصلی به طور کامل به ضامن منتقل شده و مدیون اصلی بری الذمه می شود. در اسناد تجاری و چک، این نوع ضمانت کمتر رایج است و اغلب در قراردادهای خصوصی کاربرد دارد. اگر ضمانت از این نوع باشد، دارنده باید فقط به ضامن مراجعه کند.
• ضمانت التزامی (ضم ذمه به ذمه): در این حالت، ضامن در کنار مدیون اصلی قرار می گیرد و هر دو مسئول پرداخت دین هستند. این نوع ضمانت خود به دو دسته تقسیم می شود:
  • التزامی طولی: در این نوع، دارنده چک ابتدا باید به مدیون اصلی (صادرکننده) مراجعه کند و در صورت عدم پرداخت از سوی او، می تواند به ضامن رجوع نماید.
  • التزامی عرضی: در این حالت، دارنده چک حق انتخاب دارد و می تواند همزمان یا به صورت مجزا به هر یک از صادرکننده یا ضامن مراجعه کرده و مطالبه وجه کند.

تشخیص نوع ضمانت از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا مسیر قانونی مطالبه وجه را تعیین می کند. در عمل و در رویه قضایی، اگر در سند ضمانت (پشت چک) قید خاصی در مورد نوع ضمانت نیامده باشد، معمولاً آن را از نوع التزامی عرضی یا در برخی موارد بسته به متن صادر شده از نوع تبعی نسبت به مضمون عنه در نظر می گیرند.

چگونگی تشخیص ضامن از ظهرنویس در چک صیادی

گاهی اوقات، تنها با یک امضا در پشت چک، تشخیص اینکه امضاکننده ضامن است یا ظهرنویس، دشوار می شود. این تفاوت در اسناد تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است:

• ظهرنویس: امضاکننده ای است که چک را به شخص دیگری «انتقال» می دهد. با امضای پشت چک (بدون ذکر عبارت ضمانت)، شخص در حقیقت مسئولیت تضامنی با صادرکننده پیدا می کند و امکان انتقال مجدد چک را فراهم می آورد.
• ضامن: کسی است که به طور صریح یا ضمنی، پرداخت وجه چک را تضمین می کند. برای اینکه یک امضا در پشت چک به عنوان ضمانت تلقی شود، معمولاً لازم است عبارت «ضمانت می کنم» یا عباراتی مشابه آن قید شود. در غیر این صورت، صرف امضا در پشت چک معمولاً به معنای ظهرنویسی و انتقال تلقی می شود.

این تمایز، پیامدهای حقوقی مهمی دارد. به عنوان مثال، ظهرنویس مشمول مهلت های قانونی خاصی برای مطالبه وجه است (مانند مهلت ۱۵ روزه برای برگشت زدن چک در صورت صدور در همان محل پرداخت یا ۴۵ روز در صورت صدور در نقاط مختلف و مهلت یک ساله برای اقامه دعوا که در ماده ۲۸۶ قانون تجارت آمده است)، در حالی که ضامن مشمول این مهلت ها نیست که در بخش بعدی به آن می پردازیم.

تفاوت های حقوقی ضامن با صادرکننده و ظهرنویس چک صیادی

در نظام حقوقی مربوط به اسناد تجاری، هر یک از بازیگران اصلی چک (صادرکننده، ظهرنویس و ضامن) دارای نقش و مسئولیت های متمایزی هستند که شناخت این تفاوت ها برای پیگیری حقوقی مطالبات ضروری است.

صادرکننده: مسئول اصلی پرداخت

صادرکننده چک، فردی است که چک را صادر کرده و حساب بانکی مربوط به آن به نام اوست. او مسئول اصلی پرداخت وجه چک در سررسید است. قانون گذار با هدف افزایش اعتبار چک، امتیاز ویژه ای را برای دارنده چک برگشتی از صادرکننده در نظر گرفته است: امکان درخواست صدور اجراییه مستقیم (ماده ۲۳ قانون صدور چک جدید). این اجراییه می تواند بدون نیاز به دادرسی طولانی، منجر به توقیف اموال و وصول وجه چک شود.

ظهرنویس: مسئولیت تضامنی با مهلت های خاص

ظهرنویس، شخصی است که با امضای پشت چک، آن را به دیگری انتقال می دهد. ظهرنویس نیز مانند صادرکننده دارای مسئولیت تضامنی در قبال دارنده چک است، به این معنا که دارنده می تواند هم به صادرکننده و هم به ظهرنویس رجوع کند. اما مسئولیت ظهرنویس مشمول مهلت های قانونی خاصی است که در مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ قانون تجارت به آن اشاره شده است. به عنوان مثال، اگر دارنده چک در مهلت های مقرر (که معمولاً بین ۱۵ تا ۴۵ روز از تاریخ صدور چک است) نسبت به برگشت زدن چک و گرفتن گواهی عدم پرداخت اقدام نکند، حق رجوع به ظهرنویس را از دست می دهد. همچنین، دعوای علیه ظهرنویس باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست (برگشت زدن) اقامه شود.

ضامن: مسئولیت تبعی بدون مهلت های ظهرنویسی

ضامن، همان طور که پیشتر گفته شد، کسی است که پرداخت وجه چک را تضمین می کند. مسئولیت ضامن از نوع تبعی است و به مسئولیت مضمون عنه (معمولاً صادرکننده) وابسته است. اما نکته حائز اهمیت این است که برخلاف ظهرنویس، ضامن مشمول مهلت های خاص مندرج در مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ قانون تجارت برای اقامه دعوا نیست. این موضوع به صراحت در «رای وحدت رویه شماره ۵۹۷ مورخ ۱۳۷۴/۲/۱۲ هیات عمومی دیوان عالی کشور» نیز تایید شده است. بر اساس این رای: «مهلت یک ساله مقرر در ماده ۲۸۶ قانون تجارت در مورد ظهرنویس، به معنای مصطلح کلمه بوده و ناظر به ضامن نمی باشد.»

این بدان معناست که مسئولیت ضامن در چک، حتی پس از انقضای مهلت های قانونی برای رجوع به ظهرنویس، همچنان پابرجاست. به طور کلی، دعوای حقوقی علیه ضامن را می توان تا ۱۰ سال از تاریخ صدور چک اقامه کرد، مگر اینکه به طرق قانونی دیگری از او سلب مسئولیت شده باشد. این تفاوت اساسی، موجب می شود که مسیر مطالبه وجه از ضامن، از درخواست اجراییه مستقیم جدا شده و مستلزم طرح دادخواست حقوقی باشد.

راهکار عملی مطالبه وجه از ضامن چک صیادی (تنظیم و پیگیری دادخواست)

با توجه به عدم امکان صدور اجراییه مستقیم علیه ضامن چک صیادی، دارنده چک برگشتی برای مطالبه وجه خود از ضامن، باید مسیر حقوقی طرح دادخواست را طی کند. این فرایند شامل چندین مرحله فنی و دقیق است که نیازمند آگاهی و دقت کافی است.

پیش نیازها و شرایط طرح دعوا

قبل از اقدام به تنظیم و ثبت دادخواست، اطمینان از وجود شرایط زیر ضروری است:

1. سررسید موعد پرداخت چک: چک باید به تاریخ سررسید خود رسیده و قابل وصول باشد.
2. مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت: دارنده چک باید در مهلت قانونی (۱۵ روز، ۴۵ روز یا یک سال بسته به شرایط) به بانک محال علیه مراجعه کرده و در صورت عدم موجودی یا عدم کفایت آن، گواهی عدم پرداخت (یا برگشت چک) را دریافت کند. این گواهی برای اثبات عدم وصول چک و آغاز اقدامات قانونی ضروری است.
3. اثبات وجود رابطه ضمانت: باید مدرکی دال بر ضمانت شخص ثالث وجود داشته باشد. این مدرک می تواند خود چک باشد که در پشت آن با قید عبارت «ضمانت می کنم» یا عبارات مشابه امضا شده است، یا یک قرارداد ضمانت جداگانه. صرف امضا بدون قید ضمانت ممکن است به عنوان ظهرنویسی تلقی شود.
4. مطالبه وجه از صادرکننده در صورت ضمانت طولی: اگر نوع ضمانت، طولی باشد (ابتدا رجوع به صادرکننده، سپس ضامن)، دارنده چک باید ابتدا برای وصول وجه از صادرکننده اقدام کرده و عدم موفقیت در این امر را اثبات کند.

مدارک لازم برای تنظیم و ثبت دادخواست

برای تنظیم و ثبت یک دادخواست کامل و بی نقص، مدارک زیر مورد نیاز است:

• اصل و کپی چک برگشتی (به همراه تمامی ظهرنویسی ها و امضاهای پشت چک).
• گواهی عدم پرداخت (برگه برگشت چک) صادر شده توسط بانک.
• هرگونه مدرک مثبته ضمانت (مانند قرارداد جداگانه ضمانت یا اقرارنامه).
• کارت ملی دارنده چک و اطلاعات سامانه ثنا (نام کاربری و رمز عبور).
• فایل ورد دادخواست تنظیم شده. (این فایل باید حاوی تمامی اطلاعات خواهان، خوانده، خواسته و دلایل و مستندات باشد).

مراحل گام به گام اقامه دعوا

با در دست داشتن مدارک لازم، می توان مراحل قانونی اقامه دعوا علیه ضامن چک صیادی را به شرح زیر آغاز کرد:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک: این اولین و مهم ترین گام است. بدون گواهی عدم پرداخت، امکان طرح دعوا وجود ندارد.
2. تهیه و تنظیم دادخواست: دادخواست باید با دقت فراوان تنظیم شود. در قسمت خواسته باید صراحتاً «مطالبه وجه چک به مبلغ … ریال از ضامن» قید شود. توضیحات باید شامل نحوه ضمانت، تاریخ برگشت چک و مسئولیت ضامن باشد. کمک گرفتن از وکیل متخصص در تنظیم دادخواست، می تواند از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تنظیم دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست و مدارک پیوست را ثبت کرد. مسئول دفتر، مدارک را بررسی و بارگذاری می کند.
4. پرداخت هزینه های دادرسی: در هنگام ثبت دادخواست، هزینه های دادرسی بر اساس مبلغ چک محاسبه و اخذ می شود.
5. ارجاع پرونده به مرجع صالح و پیگیری تا صدور حکم: پس از ثبت، دادخواست به مرجع قضایی صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقی) ارجاع می شود. طرفین برای شرکت در جلسه رسیدگی از طریق سامانه ثنا ابلاغیه دریافت می کنند. پس از رسیدگی و ارائه دفاعیات، دادگاه رأی خود را صادر می کند.
6. مراحل اجرای حکم: در صورت صدور حکم قطعی به نفع دارنده چک، می توان از طریق واحد اجرای احکام، حکم را به اجرا گذاشت. این مرحله شامل شناسایی و توقیف اموال ضامن و وصول وجه چک از طریق مزایده یا برداشت از حساب بانکی او می شود.

مراجع صالح و هزینه های مطالبه وجه از ضامن چک صیادی

شناخت مرجع قضایی صالح و آگاهی از هزینه های دادرسی، از جمله اطلاعات کلیدی برای هر فردی است که قصد مطالبه وجه از ضامن چک صیادی را دارد. این موارد به طور مستقیم بر روند و هزینه های پیگیری پرونده تاثیر می گذارند.

مراجع صالح

صلاحیت رسیدگی به دعاوی مطالبه وجه چک از ضامن، بسته به میزان مبلغ چک، بین شورای حل اختلاف و دادگاه عمومی حقوقی تقسیم می شود:

• شورای حل اختلاف: برای دعاوی مالی که مبلغ آن تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان (یک میلیارد ریال) باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد. روند رسیدگی در شوراها معمولاً سریع تر و غیررسمی تر است.
• دادگاه عمومی حقوقی: برای دعاوی مالی که مبلغ آن بیش از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی دارد. در این دادگاه ها، تشریفات دادرسی رسمی تر و زمان برتر خواهد بود.

علاوه بر صلاحیت ذاتی (شورای حل اختلاف یا دادگاه)، بحث صلاحیت محلی نیز مطرح است. دارنده چک می تواند دعوای خود را در یکی از مراجع زیر اقامه کند:

• دادگاه یا شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده (ضامن).
• دادگاه یا شورای حل اختلاف محل صدور چک.
• دادگاه یا شورای حل اختلاف محل برگشت خوردن چک.

انتخاب هر یک از این مراجع، بسته به شرایط و سهولت دسترسی برای خواهان، می تواند متفاوت باشد.

مهلت قانونی

همان طور که پیشتر نیز اشاره شد، یکی از تفاوت های کلیدی ضامن با ظهرنویس در این است که ضامن مشمول مهلت های قانونی کوتاه مدت برای اقامه دعوا (مانند مهلت یک ساله ماده ۲۸۶ قانون تجارت برای ظهرنویس) نیست. مسئولیت ضامن در قبال دارنده چک، برخلاف ظهرنویس، محدود به این مهلت ها نمی شود و با استناد به رای وحدت رویه شماره ۵۹۷ دیوان عالی کشور، دارنده چک می تواند تا ۱۰ سال از تاریخ صدور چک، برای مطالبه وجه از ضامن اقدام کند.

البته، طرح دعوا در اسرع وقت، همواره توصیه می شود تا از پیچیدگی ها و مشکلات احتمالی آینده (مانند فوت ضامن یا نقل و انتقال اموال او) جلوگیری شود.

هزینه های دادرسی

مطالبه وجه از ضامن از طریق دادخواست، مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی است. این هزینه ها شامل موارد اصلی و جانبی می شوند:

• هزینه اصلی دادرسی: این هزینه، درصدی از مبلغ چک است.
  • برای دعاوی تا سقف ۲۰ میلیون تومان: ۲.۵ درصد مبلغ خواسته.
  • برای دعاوی بیش از ۲۰ میلیون تومان: ۳.۵ درصد مبلغ خواسته.
• هزینه های جانبی: این موارد شامل حق الزحمه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت دادخواست، هزینه های کارشناسی (در صورت لزوم) و حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل) است.

در صورتی که دارنده چک توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند درخواست «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» را به دادگاه ارائه کند. در صورت پذیرش اعسار، پرداخت هزینه ها به زمان صدور حکم قطعی یا زمانی که دارنده از توانایی مالی برای پرداخت برخوردار شود، موکول خواهد شد.

نکات حقوقی مهم در مواجهه با ضمانت چک صیادی

رسیدگی به پرونده های مربوط به چک صیادی و مسئولیت ضامن، ابعاد مختلفی دارد که آگاهی از آن ها می تواند به دارندگان چک و ضامنین کمک کند تا با دید بازتری در این مسیر گام بردارند.

امکان استناد ضامن به ایرادات صادرکننده

گاهی ممکن است صادرکننده چک، ایراداتی را در مورد اصل دین یا چک (مانند خیانت در امانت، عدم انجام معامله اصلی و غیره) مطرح کند. حال این سوال پیش می آید که آیا ضامن نیز می تواند به این ایرادات استناد کرده و خود را از مسئولیت مبرا کند؟ قاعده کلی این است که ضامن نمی تواند به ایراداتی که مربوط به شخص مضمون عنه (صادرکننده) است و ارتباطی به اعتبار سند ضمانت ندارد، استناد کند. اما در مواردی که ایراد، ماهیت تعهد اصلی را تحت تاثیر قرار می دهد (مثلاً اگر چک جعلی باشد یا دین اصلی وجود نداشته باشد)، ضامن نیز می تواند این ایرادات را مطرح کند. تشخیص این موارد نیازمند بررسی دقیق حقوقی و استناد به آرای وحدت رویه و دکترین حقوقی است.

نقش وکیل متخصص در پرونده های مطالبه وجه از ضامن

پرونده های مربوط به اسناد تجاری، به ویژه چک صیادی و مسئولیت ضامن، دارای پیچیدگی های حقوقی خاصی هستند. از تشخیص نوع ضمانت گرفته تا تنظیم صحیح دادخواست، ارائه مدارک و دفاع در دادگاه، همگی نیازمند تخصص و تجربه حقوقی است. وکیل متخصص در این حوزه می تواند با ارائه مشاوره دقیق، راهنمایی در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست متناسب و دفاع موثر در جلسات رسیدگی، فرآیند وصول مطالبات را تسریع بخشیده و از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری کند. حضور وکیل، به ویژه در دعاوی با مبالغ بالا، می تواند شانس موفقیت را به شکل چشمگیری افزایش دهد.

رجوع ضامن به صادرکننده پس از پرداخت وجه چک

در صورتی که ضامن، وجه چک را به دارنده آن پرداخت کند، این حق برای او ایجاد می شود که برای دریافت وجه پرداختی به صادرکننده اصلی (مضمون عنه) رجوع کند. این حق «رجوع» یا «حق قائم مقامی» نامیده می شود. ضامن در این حالت، در جایگاه دارنده چک قرار گرفته و می تواند تمامی اقدامات قانونی را که دارنده می توانست انجام دهد (از جمله طرح دعوای حقوقی برای مطالبه وجه و خسارات)، علیه صادرکننده به عمل آورد. البته، لازم است ضامن مدارک مثبته پرداخت وجه توسط خود به دارنده را نگهداری کند.

اعتبار امضای پشت سفید چک صیادی به عنوان ضامن

در چک های قدیمی، امضای صرف در پشت چک بدون ذکر عبارت «ضمانت»، معمولاً به عنوان ظهرنویسی تلقی می شد. اما در مورد چک های صیادی و با توجه به پیچیدگی های سامانه صیاد و لزوم ثبت دقیق اطلاعات، اگر شخصی بدون قید عبارت صریح «ضمانت» صرفاً پشت چک را امضا کند، ممکن است در تفسیر حقوقی آن ابهام ایجاد شود. با این حال، رویه قضایی و حقوقی معمولاً به محتوای قرارداد یا قصد طرفین توجه می کند. برای جلوگیری از هرگونه ابهام، توصیه می شود که اگر قصد ضمانت وجود دارد، حتماً عبارت «اینجانب ضامن پرداخت وجه این چک هستم» یا عبارات مشابه به صورت واضح قید و سپس امضا شود.

نکات مهم در هنگام دریافت چک با ضامن

هنگام دریافت چک صیادی که دارای ضامن است، برای جلوگیری از مشکلات آتی، به نکات زیر توجه کنید:

• اطمینان حاصل کنید که اطلاعات ضامن (نام و نام خانوادگی، کد ملی) به طور کامل و صحیح در پشت چک یا در قرارداد جداگانه ذکر شده باشد.
• از قید صریح عبارت «ضمانت می کنم» توسط ضامن اطمینان حاصل کنید.
• در صورت امکان، از ضامن بخواهید یک قرارداد ضمانت جداگانه نیز امضا کند که در آن جزئیات ضمانت و حدود مسئولیت به وضوح مشخص شده باشد.
• در خصوص اعتبار و توانایی مالی ضامن نیز تحقیق کنید، زیرا در صورت عدم پرداخت صادرکننده، ضامن مرجع وصول شما خواهد بود.

رعایت این نکات می تواند در زمان بروز مشکل، فرآیند مطالبه وجه را به شکل قابل توجهی تسهیل کند.

نتیجه گیری

در مواجهه با چک صیادی برگشتی که دارای ضامن است، آگاهی از پیچیدگی های قانونی و تمایز مسئولیت ها امری حیاتی است. این مقاله به طور قاطع روشن ساخت که برخلاف صادرکننده، امکان صدور اجراییه مستقیم علیه ضامن چک صیادی وجود ندارد و دارنده چک باید از طریق طرح دادخواست حقوقی، اقدام به مطالبه وجه از ضامن کند. مسئولیت ضامن از نوع تبعی است و مشمول مهلت های خاص قانونی که برای ظهرنویسان در نظر گرفته شده، نیست؛ بنابراین، تا سال ها پس از تاریخ چک می توان از او مطالبه وجه کرد.

برای پیگیری این مسیر، لازم است گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده و با تنظیم دقیق دادخواست و ارائه مدارک کامل، به مراجع صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقی) مراجعه شود. هزینه های دادرسی نیز بر اساس مبلغ چک محاسبه می گردد. با توجه به ماهیت فنی و حقوقی این دعاوی، کسب مشاوره از وکیل متخصص در امور اسناد تجاری و چک، نه تنها می تواند فرآیند را تسهیل بخشد، بلکه احتمال موفقیت در وصول مطالبات را به طور چشمگیری افزایش می دهد. آگاهی و اقدام صحیح، کلید موفقیت در وصول مطالبات از ضامن چک صیادی است و از اطاله دادرسی و تحمیل هزینه های اضافی جلوگیری می کند.