قلعه بهستان در یک نگاه

قلعه بهستان، که با نام کهن دژ نیز شناخته می شود، یکی از برجسته ترین آثار باستانی استان زنجان است که در شهرستان ماه نشان و در نزدیکی رودخانه قزل اوزن قرار دارد. این سازه که قدمت آن به دوران مادها بازمی گردد، با معماری صخره ای منحصربه فرد خود، گواهی بر تاریخ غنی و تمدن های کهن ایران زمین است و به دلیل ساختار خاص و افسانه های محلی، به قلعه دیو نیز شهرت دارد.

قلعه بهستان، این بنای شگفت انگیز تاریخی، در قلب طبیعت چشم نواز شهرستان ماه نشان، در استان زنجان، واقع شده است. این شهرستان که با قدمتی نزدیک به چهار هزار سال، ریشه های خود را در دوران مهاجرت اقوام آریایی می یابد، خود به تنهایی گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ ایران محسوب می شود. کهن دژ، در نزدیکی روستای بهستان و در مجاورت رودخانه خروشان قزل اوزن، نه تنها یک اثر باستانی، بلکه نمادی از پیوند عمیق انسان با طبیعت و تاریخ است. موقعیت استراتژیک آن در کنار رودخانه و نزدیکی به دیگر پدیده های طبیعی شگفت انگیز مانند دودکش های جن، بر جذابیت این منطقه می افزاید. این قلعه، با ساختاری متمایز از سایر قلعه های منطقه، هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر ایران و جهان به سوی خود فرا می خواند تا از نزدیک شاهد شکوه و عظمت تمدن های باستانی باشند.

قلعه بهستان یا کهن دژ در شهرستان ماه نشان

قلعه بهستان، که در گویش محلی و متون تاریخی با نام کهن دژ نیز شناخته می شود، نگین باستانی شهرستان ماه نشان در استان زنجان است. این سازه عظیم و شگفت انگیز، در فاصله تقریبی ۱۱۳ کیلومتری غرب مرکز استان، شهر زنجان، قرار گرفته و قلب تپنده تاریخ این منطقه به شمار می رود. شهرستان ماه نشان، خود دارای پیشینه ای چندهزار ساله است که به دوران مهاجرت آریایی ها به فلات ایران بازمی گردد و بستر مناسبی برای شکل گیری و توسعه چنین بناهای باستانی بوده است. قلعه بهستان در مجاورت روستایی به همین نام و در کرانه رودخانه قزل اوزن، یکی از طویل ترین و مهم ترین رودخانه های ایران، قرار دارد که موقعیت جغرافیایی آن را از نظر استراتژیک و دفاعی در گذشته بسیار حائز اهمیت می ساخته است.

نام گذاری این قلعه به «قلعه دیو» نیز ریشه در باورهای قدیمی مردم محلی دارد. آن ها معتقد بودند که ستون های عظیم و صخره ای قلعه، محل استراحت دیوها بوده و این افسانه ها بر رمز و راز و جذابیت این اثر باستانی افزوده است. این بنای تاریخی، به دلیل اهمیت و ارزش فراوان خود، در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۴۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ثبت ملی این اثر، اهمیت آن را در حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کشور دوچندان می کند و لزوم توجه ویژه به نگهداری و مرمت آن را گوشزد می نماید. بازدید از کهن دژ، فرصتی بی نظیر برای علاقه مندان به تاریخ و باستان شناسی است تا از نزدیک با شیوه های معماری کهن و سبک زندگی مردمان گذشته آشنا شوند.

معماری قلعه بهستان، با سایر قلعه های رایج در ایران تفاوت های اساسی دارد. این قلعه نه بر روی یک تپه یا کوه، بلکه در دل صخره های طبیعی حفر و تراشیده شده است. این شیوه ساخت، نشان دهنده دانش و مهارت بالای معماران و سازندگان آن در دوران باستان است که توانسته اند با بهره گیری از ویژگی های طبیعی منطقه، استحکاماتی بی نظیر و مقاوم در برابر حملات دشمنان و عوامل طبیعی ایجاد کنند. موقعیت آن در کنار رودخانه قزل اوزن و نزدیکی به ستون های سنگی موسوم به دودکش های جن، منظره ای بی بدیل و چشم نواز را خلق کرده است. این ترکیب از زیبایی های طبیعی و عظمت تاریخی، قلعه بهستان را به یکی از مقاصد گردشگری برجسته در استان زنجان تبدیل کرده است.

حفظ و نگهداری از این میراث ارزشمند، نیازمند توجه و برنامه ریزی دقیق است. فرسایش طبیعی و عوامل انسانی، تهدیداتی جدی برای بقای این قلعه به شمار می روند. بااین حال، کهن دژ همچنان استوار ایستاده و روایتگر داستان های دوران های گذشته است. هر گوشه از این قلعه، از دالان های پیچ درپیچ گرفته تا اتاق های حفر شده در دل سنگ، داستانی از مقاومت، زندگی و تمدن را بازگو می کند. این قلعه، نه تنها یک بنای تاریخی، بلکه یک موزه زنده از هنر و مهارت پیشینیان ماست که بازدید از آن، تجربه ای فراموش نشدنی را برای هر گردشگری رقم خواهد زد.

تاریخچه کهن دژ

تاریخچه قلعه بهستان، که به حق لقب کهن دژ را یدک می کشد، به دوران های بسیار دور و تمدن های باستانی ایران بازمی گردد. شواهد باستان شناسی و پژوهش های تاریخی نشان می دهد که این قلعه، یکی از قدیمی ترین استحکامات دفاعی و سکونت گاه های بشری در فلات ایران است. قدمت این بنا به دوران مادها، نخستین حکومت قدرتمند و متمرکز در ایران، بازمی گردد که خود نشان دهنده اهمیت استراتژیک و موقعیت ویژه این منطقه در ادوار کهن است. مادها با درک اهمیت جغرافیایی این ناحیه، پایه های این دژ مستحکم را بنا نهادند تا از مرزهای خود در برابر تهاجمات احتمالی محافظت کنند و این منطقه را به عنوان یک مرکز مهم اداری و سیاسی تثبیت نمایند.

اما داستان کهن دژ تنها به دوران مادها محدود نمی شود. آثار و بقایای کشف شده در محوطه قلعه، نشان از استفاده مداوم و پیوسته از این بنا در طول تاریخ توسط تمدن های مختلف دارد. از دوران هخامنشیان که امپراتوری وسیع خود را بنا نهادند، تا دوران ساسانیان که عصر طلایی معماری و هنر ایران را رقم زدند، این قلعه همچنان پابرجا و مورد استفاده بوده است. در قرون پنجم و هفتم هجری قمری نیز، که مصادف با دوران اسلامی و حکومت های محلی در ایران است، کهن دژ همچنان نقش مهمی ایفا می کرده است. وجود بقایای معابد و عبادتگاه های اسلامی در دل قلعه، گواهی بر این مدعاست که این مکان، حتی پس از تغییرات مذهبی و فرهنگی، همچنان کاربری خود را حفظ کرده و به عنوان یک مرکز مهم زیستی و عبادی مورد توجه بوده است.

اهمیت تاریخی کهن دژ به همین جا ختم نمی شود. این قلعه در دوران پرفراز و نشیب مغول و همچنین در دوره حکومت ایل افشار نیز تحت تسلط و استفاده قرار داشته است. این امر نشان می دهد که قلعه بهستان، به دلیل موقعیت استراتژیک و ساختار دفاعی منحصربه فرد خود، در طول قرون متمادی همواره مورد توجه حاکمان و فرمانروایان بوده و نقش مهمی در تحولات سیاسی و نظامی منطقه ایفا می کرده است. هر یک از این دوره ها، لایه های جدیدی به تاریخ این قلعه افزوده اند و آن را به یک بنای چندلایه و غنی از نظر تاریخی تبدیل کرده اند. بررسی دقیق این لایه ها، به باستان شناسان امکان می دهد تا تصویری جامع از تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی منطقه در طول هزاران سال به دست آورند.

بر اساس مطالعات باستان شناسان، طبقات بالایی قلعه بهستان عمدتاً برای مقاصد حکومتی و اداری به کار می رفته اند، جایی که حاکمان محلی و مقامات بلندپایه در آن سکونت داشته و امور مربوط به اداره منطقه را مدیریت می کردند. این بخش ها، از نظر دسترسی و امنیت، دارای ویژگی های خاصی بودند که آن ها را برای این منظور مناسب می ساخت. در مقابل، طبقات پایینی قلعه، که دسترسی به آن ها آسان تر بود، به عنوان انبارهای بزرگ برای ذخیره سازی محصولات کشاورزی و سایر مایحتاج مورد استفاده قرار می گرفته اند. این تقسیم بندی کاربری، نشان دهنده سازمان یافتگی و برنامه ریزی دقیق در طراحی و استفاده از این دژ عظیم است. قلعه بهستان با این گستره تاریخی و تنوع کاربری، نه تنها یک اثر باستانی، بلکه یک سند زنده از تاریخ و فرهنگ ایران است که باید با دقت و وسواس فراوان حفظ و حراست شود تا نسل های آینده نیز بتوانند از عظمت آن بهره مند شوند.

تغییرات قلعه بهستان در طول زمان

قلعه بهستان، این شاهکار معماری صخره ای، در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، بارها دستخوش تغییر و تحول شده است. این دژ مستحکم، نه تنها ثابت و بدون تغییر باقی نمانده، بلکه با نیازهای هر دوره سازگار شده و تکامل یافته است. اتاق ها و بخش های جدیدی به سازه اصلی اضافه شده اند که همگی با راهروها و دالان های ارتباطی به یکدیگر متصل می شدند. این توسعه تدریجی، نشان دهنده استفاده مداوم و اهمیت استراتژیک قلعه در طول قرون متمادی است، از دوران مادها تا دوره های اسلامی و پس از آن. هر حکومتی که بر این منطقه تسلط می یافت، بخش هایی را به قلعه می افزود یا تغییراتی در آن ایجاد می کرد تا نیازهای خود را برآورده سازد.

یکی از مهم ترین ویژگی های معماری کهن دژ، وجود سیستم پیچیده ای از راه پله هاست. این قلعه دارای دو راه پله اصلی در ضلع های شرقی و غربی است که دسترسی به طبقات مختلف را فراهم می کردند. علاوه بر این، یک راه پله دیگر در بخش شمالی قلعه وجود دارد که به یک محراب اسلامی متصل می شود. این محراب، گواهی بر کاربری مذهبی قلعه در دوران اسلامی و همزیستی کاربری های نظامی و مذهبی در یک مکان واحد است. طراحی این راه پله ها، با توجه به دشواری حفر در دل سنگ، نشان از مهارت بی نظیر معماران باستانی دارد. آن ها توانسته اند با استفاده از ابزارهای ساده، سازه ای با این پیچیدگی را در دل کوه ایجاد کنند.

متاسفانه، با گذر زمان و عوامل طبیعی و انسانی، بخش های زیادی از کهن دژ دچار تخریب و ویرانی شده اند. راه پله های شرقی و غربی که زمانی مسیرهای اصلی دسترسی به طبقات بالایی بودند، اکنون بسیار خطرناک و غیرقابل عبور هستند. طبقات پایینی نیز که احتمالاً برای انبارداری یا سکونت نیروهای نظامی استفاده می شدند، فرو ریخته و دسترسی به آن ها ناممکن است. تنها بخش شمالی قلعه، شامل راه پله ای که به محراب متصل می شود، نسبتاً سالم باقی مانده است. این تخریب گسترده، زنگ خطری برای میراث فرهنگی کشور است و لزوم توجه جدی به مرمت و نگهداری از این بنای باستانی را گوشزد می کند. عدم رسیدگی کافی می تواند به نابودی کامل این اثر ارزشمند در آینده منجر شود.

علی رغم تخریب ها، کهن دژ همچنان یک شاهکار معماری و تاریخی به شمار می رود. این قلعه با شواهد تاریخی و باستانی موجود در آن، بیانگر تأثیر و اهمیت امپراتوری ها و فرهنگ های مختلفی است که در طول تاریخ بر این منطقه حکمرانی کرده اند. از سفالینه های کشف شده تا بقایای معماری، هر بخش از قلعه داستانی از گذشته را روایت می کند. کهن دژ ارزش بالقوه ای در حفظ و حراست از تاریخ و هویت فرهنگی ایران دارد و باید توجه و مراقبت ویژه ای به آن اختصاص یابد. این بنا نه تنها یک جاذبه گردشگری، بلکه یک منبع غنی برای مطالعات باستان شناسی و تاریخی است که می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره تمدن های گذشته فلات ایران ارائه دهد. تلاش برای حفظ این قلعه، حفظ بخشی از هویت ملی ماست.

سفالینه های درون قلعه

کاوش های باستان شناسی در قلعه بهستان و اطراف آن، به کشف مجموعه ای ارزشمند از سفالینه ها منجر شده است که اطلاعات حیاتی درباره قدمت و کاربری این دژ در اختیار پژوهشگران قرار می دهد. این سفال ها، به عنوان اسناد خاموش تاریخ، روایتگر داستان زندگی مردمان گذشته و نشان دهنده سبک زندگی، اقتصاد و حتی هنر آن ها هستند. در میان یافته ها، سفال های ساده با نقوش هندسی به چشم می خورند که عموماً به دوره های اولیه سکونت در قلعه و استفاده های روزمره بازمی گردند. این نوع سفال ها، نشان دهنده نیازهای اولیه زندگی و مهارت های ابتدایی در ساخت ظروف مورد نیاز برای پخت و پز، نگهداری مواد غذایی و آب بوده اند.

علاوه بر سفال های ساده، نمونه های دیگری با نقوش کنده کاری زیر لعاب سبز و کرم رنگ نیز در قلعه کشف شده اند که به قرن پنجم هجری قمری تعلق دارند. این نوع سفالینه ها، از نظر هنری و تکنیکی پیشرفته تر بوده و نشان دهنده رونق فرهنگی و هنری منطقه در آن دوران هستند. استفاده از لعاب و نقوش کنده کاری، بیانگر ذوق هنری و مهارت صنعتگران آن زمان است که توانسته اند آثاری زیبا و کاربردی را خلق کنند. این یافته ها، نه تنها به تاریخ گذاری دقیق تر دوره های فعالیت قلعه کمک می کنند، بلکه تصویری روشن تر از روابط تجاری و فرهنگی منطقه با سایر نقاط ایران و حتی جهان اسلام در آن دوره ارائه می دهند. رنگ های سبز و کرم، از جمله رنگ های محبوب در هنر سفالگری اسلامی بوده اند که در این منطقه نیز رواج داشته اند.

بر اساس بررسی های باستان شناسان، وجود این سفالینه ها و همچنین ساختار دفاعی قلعه، تأیید می کند که کهن دژ در درجه اول برای دفاع از منطقه در برابر حملات دشمنان ساخته شده است. این استحکامات، به منظور ایجاد یک پناهگاه امن برای مردم و یک پایگاه نظامی برای حاکمان محلی طراحی شده بود تا بتوانند از جان و مال مردم و همچنین منابع طبیعی منطقه محافظت کنند. مطالعات بیشتر بر روی قلعه های استان زنجان، نشان می دهد که قلعه بهستان در دوران خود، مرکز اداری و سیاسی مهمی در منطقه بوده است. این بدین معناست که تصمیم گیری های مهم سیاسی و نظامی در این قلعه انجام می شده و حاکمان محلی در آن سکونت داشتند.

تقسیم بندی کاربری طبقات قلعه، که از طریق یافته های باستان شناسی و تحلیل معماری مشخص شده، نیز تأییدی بر این نقش است. طبقات بالایی قلعه، که دسترسی به آن ها دشوارتر و از نظر امنیتی مطمئن تر بوده، برای بخش های حکومتی و اداری و همچنین سکونت حاکمان و خانواده هایشان استفاده می شده است. این بخش ها، احتمالاً دارای امکانات رفاهی و امنیتی بیشتری بوده اند. در مقابل، طبقات پایینی، که دسترسی به آن ها آسان تر بود، به عنوان انبار برای نگهداری محصولات کشاورزی و سایر مایحتاج مردم و نظامیان به کار می رفته است. این شواهد، سفالینه ها و ساختار معماری، همگی در کنار هم تصویری جامع از اهمیت تاریخی و کارکرد چندوجهی قلعه بهستان را ارائه می دهند و این دژ را به یک گنجینه باستان شناسی تبدیل می کنند.

معماری قلعه بهستان

معماری قلعه بهستان، یکی از برجسته ترین و منحصربه فردترین نمونه های معماری صخره ای در ایران است که از دوران ساسانیان و حتی پیش تر، مورد استفاده و تغییر قرار گرفته است. این بنای عظیم، نه تنها یک سازه دفاعی، بلکه یک شاهکار مهندسی و هنری است که در دل کوه حفر شده است. قلعه بهستان متشکل از شصت و چهار اتاق و دو راه پله اصلی است که هر یک با دقت و مهارت خاصی تراشیده شده اند. ساختمان اصلی قلعه، ظاهری شبیه به یک دیوار بلند دارد که از مجموعه ای از دودکش های سنگی متصل به یکدیگر و همچنین تعدادی دودکش جداگانه تشکیل شده است. این ساختار، به قلعه ظاهری بسیار خاص و متفاوت از سایر قلعه های ایرانی می بخشد.

یکی از ویژگی های بارز معماری قلعه، وجود روزنه هایی در پایین آن است که احتمالاً برای انتقال نور و هوا به داخل اتاق ها و دالان ها ساخته شده اند. این روزنه ها، نه تنها کارکرد عملی تهویه و روشنایی را بر عهده داشته اند، بلکه با ایجاد سایه روشن های خاص، به قلعه ظاهری رازآلود و مرموز می بخشند. بنای اصلی قلعه به دوران ساسانیان بازمی گردد، اما شواهد نشان می دهد که در قرون پنجم و هفتم هجری نیز به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته و تغییراتی در آن اعمال شده است. این تداوم کاربری در طول قرون متمادی، نشان دهنده اهمیت استراتژیک و دفاعی این مکان در ادوار مختلف تاریخی است.

ساختمان این قلعه با استفاده از حفره های طبیعی کوه و با تراشیدن و حفر سنگ ها ایجاد شده است. این بدین معناست که اتاق ها و فضاهای مختلف قلعه، در واقع در دل کوه حفر شده اند و نه بر روی آن ساخته شده اند. این شیوه ساخت، علاوه بر ایجاد استحکام فوق العاده در برابر حملات نظامی، مقاومت بی نظیری در برابر عوامل طبیعی مانند زلزله و فرسایش نیز به قلعه بخشیده است. معماران باستانی با درک عمیق از ویژگی های زمین شناسی منطقه، توانسته اند از بافت سنگی کوه به بهترین شکل ممکن بهره برداری کنند و سازه ای را خلق کنند که با طبیعت اطراف خود درآمیخته است.

در کل، قلعه بهستان یک شاهکار معماری باستان است که با توجه به قدمت و بقایای باقی مانده، ارزش تاریخی و فرهنگی بسیاری دارد. این بنا نمادی از تمدن های باستانی است که در طول زمان برای نگهداری از تاریخ و هویت فرهنگی منطقه بسیار ارزشمند بوده اند. ساختار داخلی منحصربه فرد، دالان های پیچ درپیچ، راه پله های مارپیچ و اتاق های حفر شده در دل سنگ، همگی گواهی بر خلاقیت و دانش فنی معماران آن دوران است. بازدید از این قلعه، فرصتی بی نظیر برای گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و معماری است تا با زیبایی های معماری صخره ای، ساختار داخلی منحصربه فرد و قدمت این بنا آشنا شوند و عظمت تمدن های گذشته را از نزدیک لمس کنند. این قلعه، یک سند زنده از گذشته پر افتخار ایران است.

فضاهای مختلف کهن دژ

کهن دژ، با معماری پیچیده و در عین حال کاربردی خود، به سه بخش اصلی تقسیم می شود که هر یک کاربری خاص خود را داشته اند: اتاق ها، دالان ها و راه پله ها. این تقسیم بندی فضایی، نشان دهنده سازمان یافتگی و تفکر مهندسی پیشرفته در طراحی این قلعه است که به منظور بهینه سازی استفاده از فضا و ایجاد ارتباط منطقی بین بخش های مختلف صورت گرفته است. هر یک از این بخش ها، نقش حیاتی در کارکرد کلی قلعه، چه به عنوان یک دژ دفاعی و چه به عنوان یک مرکز اداری و مسکونی، ایفا می کرده اند. درک این تقسیم بندی به بازدیدکنندگان کمک می کند تا ساختار درونی قلعه را بهتر درک کنند.

دالان های قلعه

دالان های قلعه بهستان، شبکه ای از راهروهای ارتباطی هستند که برای دسترسی آسان و سریع به اتاق ها و سایر قسمت های دژ طراحی شده اند. این دالان ها، نه تنها مسیرهای عبور و مرور را فراهم می کردند، بلکه به عنوان راه های مخفی و دفاعی نیز عمل می کردند. پهن ترین این دالان ها تا سه متر گسترش یافته اند که این عرض قابل توجه، امکان حرکت نیروها و انتقال تجهیزات را به راحتی فراهم می ساخته است. طراحی دالان ها به گونه ای است که در مواقع اضطراری، امکان عقب نشینی یا پیشروی سریع را برای مدافعان قلعه فراهم می کرده است. این راهروهای بزرگ، همچنین به تهویه طبیعی قلعه کمک کرده و در فصول گرم سال، هوای خنک را در داخل قلعه به جریان می انداختند.

ساختار دالان ها نشان دهنده مهارت سازندگان در حفر و تراشیدن سنگ است. دیواره های صاف و سقف های منظم، علی رغم دشواری کار در دل کوه، به خوبی حفظ شده اند. این دالان ها، علاوه بر کاربری نظامی، در مواقع صلح نیز به عنوان مسیرهای ارتباطی برای ساکنان قلعه عمل می کردند و امکان دسترسی به بخش های مختلف را فراهم می آوردند. برخی از این دالان ها ممکن است به عنوان پناهگاه های موقت در زمان حملات نیز استفاده می شده اند. با گشت و گذار در این دالان ها، می توان به عظمت و پیچیدگی معماری این قلعه پی برد و تصور کرد که زندگی در این دژ باستانی چگونه بوده است. این دالان ها، بخش جدایی ناپذیری از سیستم دفاعی و زندگی روزمره در کهن دژ بوده اند.

راه پله های قلعه

قلعه بهستان دارای سیستم پیچیده ای از راه پله ها است که با الهام از ساختار راه پله های دوران اسلامی و احتمالا با تکامل از نمونه های پیشین، ایجاد شده اند. این راه پله ها نقش حیاتی در ارتباط بین طبقات مختلف قلعه و دسترسی به نقاط استراتژیک ایفا می کردند. همانطور که پیشتر اشاره شد، قلعه دارای دو راه پله اصلی در ضلع های شرقی و غربی است که متاسفانه به دلیل گذر زمان و فرسایش، بخش های پایینی آن ها از بین رفته و عبور از آن ها خطرناک است. این تخریب ها، نشان دهنده آسیب پذیری بنا در برابر عوامل طبیعی و نیاز مبرم به مرمت و نگهداری است.

با این حال، راه پله ای در بخش شمال غربی قلعه وجود دارد که به طرز شگفت انگیزی سالم باقی مانده است. این راه پله، به یک اتاق کوچک در بالای خود منتهی می شود که به شکل طاق محراب ساخته شده است. این اتاق محراب شکل، اهمیت کاربری مذهبی قلعه در دوران اسلامی را برجسته می کند و نشان می دهد که کهن دژ، علاوه بر کاربری نظامی و اداری، مکانی برای عبادت و نیایش نیز بوده است. سالم ماندن این بخش از راه پله، فرصتی را برای باستان شناسان فراهم می کند تا ساختار و تکنیک های حفر راه پله ها در دل سنگ را دقیق تر بررسی کنند.

امروزه، به دلیل وضعیت ناپایدار و خطرناک بودن برخی از راه پله ها، دسترسی به بالای قلعه برای بازدیدکنندگان عادی از طریق این مسیرها ممکن نیست. تنها راه صعود به بخش های بالایی، استفاده از تجهیزات کوهنوردی و با رعایت نکات ایمنی است که این امر نیز تنها برای متخصصان و کوهنوردان باتجربه امکان پذیر است. این محدودیت، اگرچه به دلیل حفظ ایمنی بازدیدکنندگان اعمال می شود، اما مانع از دسترسی کامل به تمامی بخش های این اثر تاریخی می شود. نیاز به مرمت و بازسازی این راه پله ها، به منظور فراهم آوردن دسترسی ایمن تر برای عموم، از جمله چالش های پیش روی مسئولان میراث فرهنگی است.

طراحی مارپیچ و شیب دار این راه پله ها، علاوه بر کاربری ارتباطی، نقش دفاعی نیز داشته است. راه پله های مارپیچ، پیشروی دشمن را دشوار می ساختند و به مدافعان قلعه امکان می دادند تا از موقعیت برتر خود برای مقابله با مهاجمان استفاده کنند. این ویژگی ها، قلعه بهستان را نه تنها از نظر تاریخی، بلکه از جنبه مهندسی نظامی نیز به یک نمونه قابل مطالعه و ارزشمند تبدیل کرده است. هر پله از این راه پله ها، گویی داستانی از تلاش و استقامت سازندگان خود را بازگو می کند و بازدیدکنندگان را به عمق تاریخ این سرزمین می برد.

اتاق های قلعه بهستان

قلعه بهستان، با ساختار منحصر به فرد خود که در دل کوه حفر شده، شامل اتاق های متعددی با اندازه ها و کاربری های مختلف است. این اتاق ها، که با دقت و مهارت در سنگ تراشیده شده اند، نشان دهنده تطبیق پذیری معماران باستانی با محیط طبیعی و توانایی آن ها در ایجاد فضاهای کاربردی در شرایط دشوار هستند. تنوع در ابعاد اتاق ها، حاکی از کاربری های متفاوت آن ها در دوران های مختلف بوده است. برخی از این اتاق ها، بزرگ تر بوده و برای مقاصد خاصی طراحی شده اند، در حالی که برخی دیگر ابعاد کوچک تری داشتند و احتمالاً برای استفاده های فردی یا تخصصی تر به کار می رفتند.

اتاق های بزرگ تر عمدتاً ابعادی حدود پنج متر در دو متر و شصت سانتی متر دارند. ارتفاع این اتاق ها از کف تا سقف حدود دو متر و هفتاد سانتی متر است و سقف آن ها عمدتاً صاف و مسطح است. این ابعاد، فضایی نسبتاً وسیع را برای فعالیت های مختلف فراهم می کرده است. در قسمتی از این اتاق های بزرگ، محل های کوچک تری به عنوان انباری یا فضاهای نگهداری دیده می شود. این انبارها، برای ذخیره سازی مواد غذایی، آب، یا تجهیزات نظامی مورد استفاده قرار می گرفته اند و نقش حیاتی در بقای ساکنان قلعه در دوران محاصره یا طولانی مدت ایفا می کردند.

در مقابل، اتاق های کوچک تر در قلعه بهستان نیز یکسان نیستند و بیشتر به ابعاد دو در دو متر و پنجاه سانتی متر ساخته شده اند. سقف برخی از این اتاق های کوچک، برخلاف اتاق های بزرگ، جناغی شکل است. این تفاوت در طراحی سقف، ممکن است به دلایل سازه ای، زیبایی شناختی، یا حتی کاربری خاص آن اتاق ها بوده باشد. در دو طرف دهانه ورودی اتاق ها، گودی هایی جهت روشنایی ایجاد شده است. این گودی ها، محل قرارگیری چراغ ها یا مشعل ها بوده اند که نور لازم را برای فضای داخلی فراهم می کردند. اتاق های بزرگ تر، به دلیل وسعت بیشتر، تعداد و اندازه سوراخ های روشنایی بیشتری نیز دارند که نشان دهنده نیاز بیشتر به نور در این فضاها بوده است.

یکی از مهم ترین یافته ها در قلعه، وجود اتاقی با دیوار و کف گچ کاری شده در ضلع شمال شرقی قلعه است. این اتاق، به احتمال زیاد برای مصارف مسکونی و زندگی روزمره حاکمان یا خانواده های آن ها استفاده می شده است. گچ کاری، نشان دهنده اهمیت و لوکس بودن این فضا نسبت به سایر بخش هاست و بیانگر سطح خاصی از رفاه و تزئینات در دوران خود است. این اتاق، اطلاعات ارزشمندی درباره سبک زندگی و معماری داخلی قلعه در دوران اوج خود ارائه می دهد. در مجموع، تنوع و جزئیات موجود در اتاق های قلعه بهستان، این بنا را به یک نمونه بی نظیر از معماری صخره ای و یک منبع غنی برای مطالعات باستان شناسی تبدیل کرده است.

دلایل تخریب قلعه بهستان

قلعه بهستان، این میراث ارزشمند تاریخی، متاسفانه در معرض تخریب جدی قرار دارد و بقای آن در آینده ای نه چندان دور، با چالش های بزرگی روبه رو است. دلایل اصلی این تخریب را می توان به دو عامل عمده تقسیم کرد: عوامل طبیعی و فعالیت های انسانی. هر دو عامل، به صورت پیوسته و مخرب، در حال فرسایش و از بین بردن ساختار این بنای باستانی هستند و نیاز به تدابیر فوری برای حفظ آن را بیش از پیش نمایان می سازند. درک این عوامل، گام نخست در برنامه ریزی برای حفاظت از این اثر ملی است.

اولین و شاید مهم ترین عامل تخریب، شرایط آب و هوایی منطقه است. قلعه بهستان در مجاورت رودخانه قزل اوزن و در منطقه ای با بادهای شدید قرار دارد. عبور مداوم و خروشان رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه، به مرور زمان باعث فرسایش دیواره های سنگی آن شده است. جریان آب و رطوبت ناشی از آن، در طول قرون متمادی، سنگ ها را سست کرده و منجر به ریزش و فروپاشی بخش هایی از بنا شده است. علاوه بر این، بادهای شدید نیز با حمل ذرات ریز خاک و سنگ، فرسایش مکانیکی را بر روی سطح دیواره ها و ستون های قلعه اعمال می کنند. این فرسایش بادی و آبی، به تدریج ساختار قلعه را تضعیف کرده و آن را در معرض فروپاشی کامل قرار می دهد. تغییرات دما، یخبندان و ذوب برف و باران نیز در ترک خوردگی و تخریب سنگ ها نقش دارند.

عامل دوم، فعالیت های انسانی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم به تخریب قلعه کمک می کند. کوهنوردی و صخره نوردی بر روی دیواره های قلعه، اگرچه ممکن است برای برخی جذاب باشد، اما به ساختار سنگی آن آسیب جدی وارد می کند. هر بار که فردی از این دیواره ها بالا می رود، ممکن است باعث ریزش سنگ ها، ایجاد ترک های جدید، یا سست شدن بخش های آسیب پذیر شود. علاوه بر این، عدم توجه و نگهداری کافی از سوی مسئولان و نهادهای ذی ربط نیز به این فرآیند تخریب سرعت بخشیده است. امروزه، بخش عمده ای از بنا تخریب شده و تنها راه دسترسی به بالای قلعه، از طریق صعود بر روی تخته سنگ های بزرگ و ناپایدار آن ممکن است که خود این مسیر نیز بسیار خطرناک است.

برای حفظ این اثر تاریخی ارزشمند، لازم است تدابیر جدی و فوری اتخاذ شود. مرمت و استحکام بخشی بخش های آسیب دیده، کنترل فرسایش ناشی از رودخانه و باد، و همچنین ایجاد مسیرهای دسترسی ایمن و استاندارد برای بازدیدکنندگان، از جمله اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرند. علاوه بر این، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت این قلعه و لزوم حفاظت از آن، می تواند به کاهش فعالیت های انسانی مخرب کمک کند. قلعه بهستان، گنجینه ای بی بدیل از تاریخ و فرهنگ ایران است که باید از نابودی نجات یابد تا نسل های آینده نیز بتوانند از شکوه آن بهره مند شوند. بی توجهی به این بنا، به معنای از دست دادن بخشی از هویت تاریخی ماست.

دسترسی به قلعه بهستان

دسترسی به قلعه بهستان، این دژ باستانی و شگفت انگیز در استان زنجان، نیازمند طی کردن مسیری زیبا و پر از جاذبه های طبیعی است. این قلعه که در شهرستان ماه نشان واقع شده، از شهر زنجان، مرکز استان، حدود ۱۱۳ کیلومتر فاصله دارد. برای رسیدن به این مقصد تاریخی، باید از شهر زنجان به سمت غرب حرکت کرده و مسیر شهرستان ماه نشان را در پیش گرفت. جاده ای که به سمت ماه نشان می رود، خود از مناظر طبیعی و روستاهای زیبایی عبور می کند که سفر را دلپذیرتر می سازد و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ محلی فراهم می آورد.

پس از رسیدن به شهرستان ماه نشان، باید حدود ۲۰ کیلومتر دیگر در مسیر خود ادامه دهید تا به راه منتهی به شهر بهستان برسید. این مسیر نیز با چشم اندازهای طبیعی و صخره ای منطقه همراه است و شما را به تدریج به فضای کوهستانی و باستانی نزدیک تر می کند. پس از طی مسافتی کوتاه در این جاده، به شهر کوچک ایگلی بلاغ خواهید رسید. این نقطه، یک نشانه مهم در مسیر دسترسی به قلعه بهستان است. در ایگلی بلاغ، باید وارد یک جاده فرعی باریک تر شوید که مستقیماً به سمت قلعه بهستان و روستای آن می رود.

این جاده فرعی، شما را از میان طبیعتی بکر و صخره ای عبور می دهد و در نهایت به ورودی قلعه می رساند. لحظه رسیدن به قلعه و مشاهده عظمت و شکوه این بنای باستانی که در دل صخره ها حفر شده، تجربه ای فراموش نشدنی و الهام بخش خواهد بود. آدرس دقیق قلعه بهستان را می توان اینگونه خلاصه کرد: استان زنجان – شهرستان ماه نشان – روستای بهستان. توصیه می شود پیش از سفر، وضعیت جاده و آب و هوا را بررسی کنید، به خصوص اگر قصد سفر در فصول سرد سال را دارید، چرا که جاده های کوهستانی ممکن است تحت تأثیر بارش برف و یخبندان قرار گیرند. همچنین، استفاده از نقشه های آنلاین و سیستم های مسیریابی می تواند به شما در یافتن آسان تر مسیر کمک کند.

لازم به ذکر است که در نزدیکی قلعه، امکانات رفاهی و اقامتی محدودی وجود دارد، بنابراین توصیه می شود که نیازهای اولیه خود را از شهرهای بزرگ تر مانند زنجان یا ماه نشان تأمین کنید. بازدید از قلعه بهستان، نه تنها فرصتی برای دیدن یک اثر تاریخی است، بلکه سفری به دل طبیعت بکر و آشنایی با فرهنگ غنی منطقه زنجان محسوب می شود. این مسیر، به خودی خود بخشی از تجربه گردشگری است و با مناظر زیبای خود، سفر را برای هر بازدیدکننده ای خاطره انگیز می سازد و آمادگی لازم برای مواجهه با عظمت کهن دژ را ایجاد می کند.

بهترین زمان برای بازدید از کهن دژ

انتخاب زمان مناسب برای بازدید از کهن دژ و منطقه زیبای ماه نشان، تأثیر بسزایی در کیفیت تجربه سفر شما خواهد داشت. بهترین فصول برای سفر به این منطقه و بهره مندی کامل از زیبایی های طبیعی و تاریخی آن، بهار و تابستان هستند. در این دو فصل، آب و هوا در شهرستان ماه نشان و روستای بهستان، مطبوع و دلپذیر است و شرایط ایده آلی را برای گشت و گذار و کاوش در قلعه فراهم می آورد. به خصوص اواسط بهار، زمانی که طبیعت در زیباترین شکل خود به چشم می آید، هوایی ملایم و دلنشین بر منطقه حاکم است.

در اواسط بهار، پس از بارش های زمستانی، تمامی دشت ها و کوهپایه ها با گل ها و درختان و سبزینه های تازه پوشیده می شوند. مناظر طبیعی اطراف قلعه، از جمله رودخانه قزل اوزن و صخره های اطراف، با طراوت و شادابی خاصی همراه هستند. این زمان، فرصتی عالی برای عکاسی و لذت بردن از پیاده روی در طبیعت بکر منطقه است. دمای هوا در این فصول، نه گرمای طاقت فرسای تابستان را دارد و نه سرمای سوزناک زمستان را، که این امر گشت و گذار در فضای باز و بازدید از بخش های مختلف قلعه را بسیار راحت تر می سازد. تابستان نیز با روزهای طولانی تر و هوای گرم تر، امکان بازدید طولانی مدت و بهره برداری از تمامی جاذبه های اطراف را فراهم می کند.

در مقابل، سفر به این منطقه از پایان پاییز تا زمستان، به دلیل شرایط جوی نامساعد، چندان توصیه نمی شود. در این فصول، شهرستان ماه نشان شاهد بارش های فراوان باران و برف است که می تواند خطرات جدی را برای بازدیدکنندگان به همراه داشته باشد. راه پله ها و بخش های آسیب دیده قلعه، در اثر رطوبت و یخبندان، لغزنده و ناپایدارتر می شوند و احتمال بروز حادثه را افزایش می دهند. علاوه بر این، سرمای هوا در زمستان بسیار شدید است و می تواند تجربه بازدید را ناخوشایند کند. یخبندان و برف سنگین، جاده های منتهی به قلعه را نیز در معرض خطراتی مانند لغزندگی و مسدود شدن قرار می دهد و دسترسی به منطقه را دشوار یا حتی ناممکن می سازد.

بنابراین، برای یک تجربه کامل و ایمن از بازدید قلعه بهستان و جاذبه های دیدنی اطراف آن، برنامه ریزی سفر به فصول بهار و تابستان بهترین گزینه است. در این زمان ها، نه تنها از آب و هوای مطلوب و طبیعت سرسبز لذت خواهید برد، بلکه امکان دسترسی ایمن تر به تمامی بخش های قلعه و جاذبه های پیرامونی نیز فراهم خواهد بود. این انتخاب به شما کمک می کند تا از حداکثر پتانسیل گردشگری این منطقه تاریخی و طبیعی بهره مند شوید و خاطراتی دلپذیر از سفر خود به یادگار بگذارید. توجه به پیش بینی های هواشناسی پیش از حرکت نیز همواره توصیه می شود تا از هرگونه غافلگیری احتمالی جلوگیری شود.

جاذبه های دیدنی اطراف کهن دژ

منطقه اطراف قلعه بهستان، علاوه بر خود این دژ باستانی، دارای چندین جاذبه طبیعی و تاریخی دیگر است که بازدید از آن ها می تواند سفر شما به این بخش از استان زنجان را کامل تر و جذاب تر کند. این جاذبه ها، هر یک به نوبه خود، دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند و می توانند تجربه های متفاوتی را برای گردشگران رقم بزنند. ترکیب بازدید از قلعه بهستان با این مکان های دیدنی، یک پکیج کامل از تاریخ، طبیعت و فرهنگ را به ارمغان می آورد و سفر شما را به یک ماجراجویی فراموش نشدنی تبدیل می کند.

دودکش های جن

در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شهر ماه نشان و ۱۵۰ کیلومتری شهر زنجان، پدیده های زمین شناختی شگفت انگیزی به نام دودکش های جن وجود دارند. این ساختارهای سنگی عجیب و غریب، که توسط زمین شناسان با نام دودکش های هودو (Hoodoos) شناخته می شوند، نتیجه میلیون ها سال فرسایش باد و باران بر روی لایه های مختلف خاک و سنگ هستند. شکل آن ها معمولاً به صورت مناره های بلند و باریکی است که در قسمت بالای خود، سنگ بزرگی را بر روی خود حمل می کنند، گویی که این سنگ ها توسط نیرویی ماورایی بر بالای ستون ها قرار گرفته اند.

شکل منحصر به فرد و غیرعادی این سازه های سنگی، باعث شده تا مردم محلی در گذشته و حال، آن ها را با سازه های جادویی یا موجودات افسانه ای مانند جن ها مرتبط بدانند و از این رو، نام دودکش های جن بر آن ها نهاده شده است. این باورها، بر رمز و راز و جذابیت این پدیده طبیعی افزوده است. بازدید از این مکان، تجربه ای بصری بسیار لذت بخش و شگفت انگیز است و فرصتی برای تأمل در قدرت طبیعت و فرآیندهای زمین شناختی فراهم می آورد. عکاسان و علاقه مندان به طبیعت گردی، می توانند تصاویر بی نظیری از این سازه های سنگی ثبت کنند و از منظره ای که گویی از دنیایی دیگر آمده است، لذت ببرند. نزدیکی این پدیده طبیعی به قلعه بهستان، امکان بازدید همزمان از هر دو جاذبه را فراهم می آورد.

قلعه گل بلاغی

در نزدیکی روستایی به نام قره گل و در کناره های رودخانه قزل اوزن، بقایای قلعه باستانی دیگری به نام قلعه گل بلاغی قرار دارد. این قلعه، که کمتر شناخته شده است اما از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است، حکایت از دوران شکوهمند فرمانروایی اشکانیان دارد. ساختمان های باقی مانده از این قلعه، اگرچه به اندازه کهن دژ سالم و پابرجای نیستند، اما همچنان از غنای معماری و هنر دوران اشکانی خبر می دهند. این دوره، یکی از مهم ترین ادوار تاریخ ایران است که در آن، هنر و معماری ایرانی با تأثیرپذیری از فرهنگ های هلنیستی، به شکوفایی رسید و سبک های خاص خود را توسعه داد.

قلعه گل بلاغی، با وجود گذشت سالیان دراز و تأثیر عوامل طبیعی و انسانی، هنوز هم استوار ایستاده و نشانه هایی از عظمت گذشته خود را به نمایش می گذارد. این قلعه تاریخی نیز بخشی از آثار ملی کشور محسوب می شود و تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی است. محوطه باستانی قلعه گل بلاغی همواره مورد توجه باستان شناسان و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایران باستان بوده است. کاوش ها و مطالعات در این منطقه می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی در دوران اشکانی و روابط فرهنگی و سیاسی آن زمان ارائه دهد. بازدید از این قلعه، مکمل خوبی برای سفر به قلعه بهستان است و به شما امکان می دهد تا با ابعاد بیشتری از تاریخ کهن منطقه زنجان آشنا شوید.

موقعیت قلعه گل بلاغی در کنار رودخانه قزل اوزن، مشابه قلعه بهستان، نشان دهنده اهمیت این رودخانه در انتخاب مکان برای ساخت استحکامات دفاعی و مراکز سکونتی در دوران باستان است. رودخانه، علاوه بر تأمین آب، به عنوان یک مانع طبیعی در برابر حملات و یک مسیر ارتباطی نیز عمل می کرده است. چشم اندازهای طبیعی اطراف قلعه گل بلاغی نیز بسیار زیبا و دلنشین است و فرصتی برای لذت بردن از طبیعت بکر منطقه را فراهم می آورد. این قلعه، یک گنجینه پنهان از تاریخ ایران است که منتظر کاوش و معرفی بیشتر به جهانیان است.

دریاچه شورگلی

دریاچه شورگلی، که در شهرستان زنجان واقع شده و تنها دریاچه طبیعی این منطقه به شمار می رود، یکی دیگر از جاذبه های دیدنی نزدیک به قلعه بهستان است. این دریاچه، در نزدیکی روستای خندق لو قرار دارد و مردم محلی آن را با نام دلنشین دریاچه پری نیز می نامند. این نامگذاری، ریشه در افسانه ها و باورهای محلی دارد که بر زیبایی و جذابیت این پدیده طبیعی می افزاید. دریاچه شورگلی در وسط دشتی باز و وسیع قرار گرفته است که به دلیل موقعیت خاص خود، مناظری خیره کننده، به ویژه در طلوع و غروب خورشید، خلق می کند.

تماشای انعکاس نور خورشید بر روی سطح آب دریاچه در هنگام طلوع یا غروب، تجربه ای بی نظیر و آرامش بخش است که هر بیننده ای را مجذوب خود می کند. طبیعت بکر و زیبای اطراف دریاچه نیز، با پوشش گیاهی متنوع و سکوت دلنشین خود، منظره ای دلپذیر و فضایی آرام برای استراحت و تفکر ایجاد کرده است. این دریاچه، زیستگاه مناسبی برای انواع پرندگان مهاجر و بومی است و برای علاقه مندان به پرنده نگری نیز می تواند مقصدی جذاب باشد. هوای پاک و چشم اندازهای وسیع، شورگلی را به مکانی ایده آل برای پیک نیک و گذراندن اوقات فراغت در دامان طبیعت تبدیل کرده است.

همه ساله، مسافران بسیاری از شهرهای مختلف ایران و حتی خارج از کشور به دریاچه شورگلی می آیند تا از مشاهده زیبایی های طبیعی آن لذت ببرند و از هیاهوی زندگی شهری دور شوند. این دریاچه، به دلیل موقعیت جغرافیایی و زیبایی های طبیعی اش، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری طبیعی دارد. حفظ اکوسیستم این دریاچه و محیط زیست اطراف آن، برای بقای این جاذبه طبیعی و بهره مندی نسل های آینده از آن بسیار مهم است. بازدید از دریاچه شورگلی، پس از گشت و گذار در قلعه بهستان و دودکش های جن، می تواند پایانی دلنشین بر یک روز پربار از سفر در منطقه زنجان باشد و خاطراتی زیبا از ترکیب تاریخ و طبیعت را در ذهن شما ثبت کند.

قلعه بهستان، نمادی بی بدیل از توانمندی معماری صخره ای در ایران باستان است که هر بخش آن، داستانی از هزاران سال تاریخ و تمدن را در دل خود جای داده است.

قلعه بهستان، این سازه باستانی بسیار جالب و منحصربه فرد، گنجینه ای از تاریخ و هنر در استان زنجان است که در نزدیکی رودخانه قزل اوزن و روستای بهستان واقع شده است. این قلعه که با نام های مختلفی از جمله قلعه بهستان، کهن دژ و حتی قلعه دیو شناخته می شود، بدون استفاده از دستگاه های مکانیزه و تنها با ابزارهای سنتی و دست بشر در دل صخره ها حفر و تراشیده شده است. این شیوه ساخت، نشان دهنده دانش و خلاقیت بی نظیر معماران و سازندگان آن در دوران های کهن است که توانستند با بهره گیری از طبیعت، استحکاماتی بی مانند خلق کنند.

کهن دژ شامل ۶۴ اتاق، دو راه پله اصلی و طبقات مختلفی است که هر یک کاربری خاص خود را داشته اند، از فضاهای مسکونی و اداری برای حاکمان گرفته تا انبارهای بزرگ برای ذخیره محصولات. در حال حاضر، علی رغم آسیب های فراوان ناشی از فرسایش طبیعی و فعالیت های انسانی، هنوز بخش های قابل توجهی از این ساختار عظیم باقی مانده است. قلعه بهستان به دلیل قدمت خود که به دوران مادها، نخستین حکومت قدرتمند در ایران، بازمی گردد، یکی از آثار مهم تاریخی استان زنجان و کل کشور به حساب می آید. این دژ، شاهد تحولات تاریخی بسیاری بوده و در دوران های مختلف، از جمله هخامنشیان، ساسانیان، قرون اسلامی و حتی دوران مغول و افشار، مورد استفاده قرار گرفته است.

کهن دژ، با تلفیق شگفت انگیز معماری صخره ای و موقعیت استراتژیک در کنار رودخانه قزل اوزن، گواهی زنده بر نبوغ مهندسی و اهمیت تاریخی این منطقه در طول هزاران سال است.

متاسفانه، این بنای باستانی در حال حاضر به دلیل بی توجهی و عدم رسیدگی کافی از سوی مسئولان و همچنین تأثیرات فرسایش طبیعی و فعالیت های انسانی، در حال تخریب است. بخش های زیادی از راه پله ها و طبقات پایینی قلعه ویران شده و دسترسی به آن ها دشوار یا ناممکن شده است. حفظ و مرمت این اثر ملی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است تا نسل های آینده نیز بتوانند از عظمت و شکوه این شاهکار معماری و تاریخی بهره مند شوند. کهن دژ نه تنها یک جاذبه گردشگری، بلکه یک منبع غنی برای مطالعات باستان شناسی و تاریخی است که می تواند پرده از رازهای تمدن های گذشته بردارد و به درک عمیق تر از هویت فرهنگی ایران کمک کند.

حفظ قلعه بهستان، نه تنها صیانت از یک بنای سنگی، بلکه پاسداری از هزاران سال تاریخ، فرهنگ و هویت ملی ایرانیان است که باید با تمام توان از آن محافظت شود.

سوالات متداول

قلعه بهستان در کدام استان قرار دارد؟

قلعه بهستان، که با نام کهن دژ نیز شناخته می شود، در استان زنجان و در شهرستان ماه نشان واقع شده است. این قلعه در نزدیکی روستای بهستان و در کرانه رودخانه قزل اوزن قرار دارد و یکی از مهم ترین جاذبه های تاریخی این استان محسوب می شود.

ارتفاع قلعه بهستان چقدر است؟

محتوای ارائه شده ارتفاع دقیق قلعه بهستان را مشخص نمی کند، اما اشاره دارد که این قلعه در دل صخره ها حفر شده و دارای طبقات متعددی است. برخی اتاق ها تا ارتفاع حدود ۲.۷ متر و دالان ها تا سه متر پهنا دارند که نشان دهنده ابعاد قابل توجه آن است.

مصالح به کار رفته در ساخت قلعه بهستان چیست؟

قلعه بهستان به طور عمده از سنگ و صخره های طبیعی منطقه ساخته شده است. این بنا با حفر و تراشیدن در دل کوه ایجاد شده و از مصالح دیگری مانند گچ برای پوشش دیوار و کف برخی اتاق ها استفاده شده است.

آیا قلعه بهستان شب ها قابل بازدید است؟

با توجه به ماهیت تاریخی و وضعیت فعلی قلعه بهستان و عدم وجود امکانات روشنایی مناسب و مسائل ایمنی، بازدید از این قلعه در شب توصیه نمی شود و عموماً امکان پذیر نیست. بهترین زمان بازدید در ساعات روز و با نور کافی است.

نزدیکترین شهر به قلعه بهستان کدام است؟

نزدیکترین شهر به قلعه بهستان، شهر ماه نشان در استان زنجان است که قلعه در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری آن قرار دارد. شهر زنجان نیز در فاصله تقریبی ۱۱۳ کیلومتری این قلعه واقع شده است.

اهمیت تاریخی قلعه بهستان در چیست؟

اهمیت تاریخی قلعه بهستان به دلیل قدمت بسیار بالای آن است که به دوران مادها بازمی گردد و در طول تاریخ توسط تمدن های مختلفی از جمله هخامنشیان، ساسانیان و در دوران اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. این قلعه مرکز اداری، سیاسی و دفاعی مهمی در منطقه بوده است.